pobieranie: 05 Oznaczanie gęstosci tworzyw sztucznych
Pobierz dokument pdfPrzeglądaj wersję html pliku:
Instytut In ynierii Materiałowej – Zakład Tworzyw Polimerowych
Oznaczanie g sto ci tworzyw sztucznych
1. Cel wiczenia
Celem wiczenia jest oznaczenie g sto ci tworzyw sztucznych ró nymi metodami i porównanie otrzymanych warto ci dla okre lonego tworzywa.
G sto (ρ lub d – ang. density) jest jedn z podstawowych wła ciwo ci fizycznych, charakteryzuj cych tworzywa sztuczne. Definiuje si j jako stosunek masy próbki tworzywa (m) do jej obj to ci (V) w danej temperaturze [1]: m ρ= , (g/cm3) (2.1) V Temperatura pomiaru g sto ci zaznaczona jest zawsze w indeksie dolnym symbolu g sto ci, np. ρ25= 1,14 g/cm3 lub d25= 1,14 g/cm3, co oznacza, e temperatura pomiaru wynosi 25 °C. Podawanie temperatury jest konieczne w zwi zku ze zmian g sto ci wraz z temperatur . W zale no ci od stanu fizycznego badanego tworzywa wyró nia si : - g sto normaln dla tworzyw sztucznych w stanie litym, plastycznym i ciekłym bez wtr ce i p cherzyków gazowych [2]; - g sto pozorn dla tworzyw porowatych, a w stanie plastycznym i ciekłym z p cherzykami gazowymi; - g sto nasypow dla tworzyw sypkich w postaci proszku lub granulatu. G sto tworzyw sztucznych zale y od: - składu chemicznego i struktury polimeru; - składu chemicznego, struktury i zawarto ci składników dodatkowych. Tworzywa sztuczne charakteryzuj si mał g sto ci . W przypadku samych polimerów najmniejsz g sto maj polimery zawieraj ce w glowodory alifatyczne około 0,9 g/cm3, najwi ksz za polimery zawieraj ce w swej budowie chlorowce około 2,0 g/cm3. W znacznym stopniu na g sto tworzyw wpływa obecno fazy krystalicznej. Na skutek uporz dkowania przestrzennego makrocz steczek w fazie krystalicznej (g stsze upakowanie) g sto jest wi ksza. Tworzywa charakteryzuj si znaczn rozszerzalno ci ciepln a g sto ich maleje ze wzrostem temperatury. G sto polimeru w temperaturze t wy szej od temperatury to, w której g sto jest znana, mo na obliczy z nast puj cej zale no ci (1.2): 1 dt = dt0 , g/cm3 (2.2) 1 + α (t − t 0 ) gdzie: dto – znana g sto w temperaturze to; dt – g sto w temperaturze t; α - współczynnik rozszerzalno ci liniowej. Zale no ta jest słuszna w zakresie temperatury to÷t, w którym współczynnik α ma stał warto . Poniewa tworzywa sztuczne to układy wieloskładnikowe – o ich g sto ci decyduje nie tylko główny składnik (polimer), lecz równie rodzaj i zawarto składników pomocniczych (przede wszystkim napełniaczy). Tworzywa rozdrobnione w postaci proszku i granulatu stanowi znaczn cz w procesach produkcji i przetwórstwa. Dla tworzyw w takiej postaci zwykle okre la si g sto nasypow [3,4], wykorzystywana jest ona do okre lenia wydajno ci rodków transportowych, do oblicze wytrzymało ci zbiorników dla tworzyw rozdrobnionych, do obliczenia pojemno ci komór zasypowych w procesie Oznaczanie g sto ci tworzyw sztucznych
A73 2
B 2
C B
3
B
3 2
2
A73 2
C A73 2 2 3 A7¨2 B 3 B
B
A73 2
2
2
3 2
A73
8
3
B 3 2 B
B
A73 2
B 3
3 2 B 8
A73
3 3
8
2
3
B 2 B
B
3 8
B
A73 2
gdzie: m- masa próbki (g); V- obj to
próbki (cm3)
3 3
B
@
2. Okre lenie podstawowych zagadnie
1 !0¢'(!%&%$" !¨¦¤¢ ) ¥ © # # ¥ © §¥£ ¡ 8 B 2 3 2 A73 2 A73 8 8 3 B 8 5 3 3 2 7D3 2 B B 4 B 3
B 2 7 A73 2 2 B
B B A73 2 B
3 8
A73
3 2
7A3 7A3 A73
7
B
A73 2 3 B 2 2 2 2 8
9
6
A73 2
2
3 2 B 8
3
1
Instytut In ynierii Materiał owej – Zakł Tworzyw Polimerowych ad
prasowania. Przy pomiarze g sto ci nasypowej za obj to przyjmuje si obj to tworzywa zgranulowanego ł cznie z pustymi przestrzeniami pomi dzy granulkami. G sto nasypowa zale y od rozdrobnienia tworzywa i sposobu uł enia granulek w naczyniu pomiarowym. Na uł enie granulek o o wpł ywa wiele czynników: sposób wysypywania rozdrobnionego tworzywa do naczynia pomiarowego, wysoko wysypywania, wymiary naczynia pomiarowego. Przy wysypywaniu tworzyw drobnoziarnistych i proszkowych mog wyst pi zakł ócenia poprzez tworzenie si sklepie nad otworem lub powstawanie cian pionowych. Zjawiska te został uwzgl dnione przy opracowaniu metod pomiaru g sto ci y nasypowej tworzyw o ró nym stopniu rozdrobnienia. Tworzywa porowate ze wzgl du na budow komórkow charakteryzuj si bardzo dobrymi wł ciwo ciami izolacyjnymi, dlatego te znajduj szerokie zastosowanie u ytkowe. W tworzywach a porowatych przestrze wypeł niona powietrzem mo e zajmowa do 90% obj to ci, to powoduje, e g sto pozorna tworzyw porowatych zawiera si w szerokim zakresie warto ci [5,6]. Metody pomiarowe g sto ci: - metoda pomiaru obj to ci i masy - metoda hydrostatyczna - metoda kolby Le Chatéliera - metoda piknometryczna - metoda flotacyjna - metoda kolumny gradientowej (próbki o wymiarach liniowych nie wi kszych ni 5 mm i kształ umo liwiaj cych okre lenie poł enie rodka geometrycznego). tach o
3. Metody
3.1. Metoda pomiaru obj to ci i masy
3.1.1. Zakres stosowanie metody Metoda dotyczy próbek o kształ tach cał kowicie regularnych a wi c próbek ych ej ugo prostopadł ciennych, odcinków rur i pr tów okr gł o równomiernym przekroju na cał dł ci o o 3 i masie nie przekraczaj cej 180g. obj to ci nie wi kszej 1000 mm 3.1.2. Opis metody Metoda polega na zwa eniu próbki, okre leniu jej obj to ci na podstawie pomiaru liniowych próbki tworzywa sztucznego i obliczeniu g sto ci jako ilorazu masy i obj to ci (wzór 2.1). 3.1.3. Przyrz d pomiarowy Przyrz dem pomiarowym w tej metodzie s : - waga laboratoryjna umo liwiaj ca zwa enie próbki z dokł adno ci do 0,5 % masy próbki, - suwmiarka lub inny przyrz d pomiarowy umo liwiaj cy pomiar próbki z dokł adno ci do 0,1 mm. 3.1.4. Wykonanie pomiaru - Próbk zwa y na wadze laboratoryjnej z dokł adno ci 0,5% jej masy. - Przy pomocy suwmiarki odczyta wszystkie wymiary próbki z dokł adno ci 0,1 mm i obliczy jej obj to . - Podstawi odczytane warto ci do wzoru 2.1 i obliczy g sto tworzywa, z którego jest wykonana próbka.
Oznaczanie g sto ci tworzyw sztucznych
e
b a b
e
d b
e
e e Dcb a a d cAb a a Acb a b a ` U T Y H Q P W Q W !0¢X(!%&%$V U!Q¨¦¤¢E TH S R P IHG F a d b b a e a d a d b b Acb a c b a f b a d b d c d e a b e d a e b d e d d a a b a c b d d e e a b a b a b a h g d e e c Acb a c ce a c d e f d
b a
a
d
i
b
Acb a b b b a
Acb
b
2
Instytut In ynierii Materiał owej – Zakł Tworzyw Polimerowych ad
3.2. Metoda hydrostatyczna
3.2.1. Zakres stosowanie metody Metoda dotyczy próbek o zwartym, dowolnym kształ i masie 0,2 - 5g. Nie stosuje si jej do cie tworzyw w postaci proszków. 3.2.2. Opis metody Pomiar polega na zwa eniu próbki w powietrzu (górna szalka wagi) a nast pnie w cieczy immersyjnej, np. H2O (dolna szalka wagi). Sposób post powania jest dokł adnie opisany w punkcie 3.2.4. G sto badanej próbki jest wyliczana automatycznie przez urz dzenie. Podstaw obliczania g sto ci jest wzór (3.1): m p ∗ ρ ci ρ= , g/cm3 (3.1) m p − mci gdzie: mp – masa próbki w powietrzu; mc – masa próbki w cieczy immersyjnej; ρci – g sto cieczy immersyjnej. Przy oznaczaniu g sto ci tworzyw mniejszej od 1 g/cm3 u ywa si 70% roztworu alkoholu etylowego, którego g sto nale y oznaczy areometrem z dokł adno ci do 0,01 g/cm3 w temperaturze 23 ± 2oC. 3.2.3. Przyrz d pomiarowy Przyrz dem pomiarowym w tej metodzie jest specjalna waga hydrostatyczna, przystosowana do wyznaczania g sto ci ciałstał i cieczy. ych
Rys.1. Budowa urz dzenia do wyznaczania g sto ci 1. nurnik, 2 ci gno, 3 haczyk, 4 termometr, 5 podstawka zlewki, 6 zlewka, 7 ramka szalki, 8 szalka zestawu, 9 zacisk (klamra) termometru, 10 dodatkowe ci arki do wyrównania obci enia wst pnego wagi (tylko w przypadku wag WPS) UWAGA: Cz ci zestawu nale y przechowywa w pudeł ku. 3.2.4. Wykonanie pomiaru 1. Zamontowa na wadze zestaw do pomiaru g sto ci ciałstał lub cieczy. ych 2. Zamontowa dodatkowe ci arki (rys.1, poz.10) w celu wyrównania napi cia wst pnego wagi. 3. Napeł zlewk (rys.1, poz.6) odpowiedni ciecz (zale nie od pomiaru jaki b dzie wykonywany). ni 4. Podł czy urz dzenie do pr du. 5. Przyciskiem ON/OFF wł czy urz dzenie. Oznaczanie g sto ci tworzyw sztucznych
A
y s v u v !0¢(!%&%$ !v¨¦¤¢p ys x w u tsr q
A ¨
A
3
10. H2O (woda destylowana)- przycisk F 11. C2H5OH (etanol) – przycisk F 12. AnotHEr (inna ciecz)- przycisk F
15. ON/OFF - zmiana ustawianej cyfry 16. F - zmiana warto ci cyfry 17. PRINT - zatwierdzenie wprowadzonej warto ci. 18. W przypadku gdy wybran ciecz jest AnotHEr, po zatwierdzeniu nale y poda jej g sto , wykorzystuj c przyciski: 19. ON/OFF - zmiana ustawianej cyfry 20. F - zmiana warto ci cyfry 21. PRINT - zatwierdzenie wprowadzonej warto ci. 22. Po zatwierdzeniu warto ci wprowadzonej temperatury na wy wietlaczu pojawi si 23. komunikat LoAd A i 0.0000 – nale y umie ci próbk na górnej szalce zestawu (masa próbki wy wietli si na wy wietlaczu). 24. Wy wietlon warto wprowadzi do pami ci, u ywaj c przycisku F; na wy wietlaczu pojawi si komunikat LoAd L i 0.0000 – nale y umie ci próbk na dolnej szalce zestawu (masa próbki wy wietli si na wy wietlaczu). 25. Wy wietlon warto wprowadzi do pami ci, u ywaj c przycisku F. 26. Warto jaka pojawi si na wy wietlaczu jest warto ci g sto ci badanego ciał stał a ego. 27. Wróci do trybu wa enia u ywaj c przycisku TARE.
13. Wybran ciecz zatwierdzi przyciskiem PRINT (w chwili gdy jest ona wy wietlana na wy wietlaczu). 14. Na wy wietlaczu pojawi si komunikat tE_L (TEMP); nale y wprowadzi warto temperatury cieczy odczytanej z termometru, korzystaj c z przycisków:
3.3. Metoda pomiaru g sto ci przy u yciu kolby Le Chateliera
3.3.1. Zakres stosowanie metody Metoda stosowana jest do badania g sto ci tł oczyw lub napeł niaczy. 3.3.2. Opis metody Metoda polega na dokł adnym wysuszeniu badanego tworzywa, zwa eniu i umieszczeniu go w kolbie miarowej Le Chateliera. Po wprowadzeniu próbki do kolby nale y pozostał jej cz zwa y ponownie a z podział kolby odczyta obj to wprowadzonej próbki. Wyniki oblicza si z dokł ki adno ci do 0,01 g/cm3 wg wzoru 3.2 m − m2 . ρ= 1 , g/cm3 (3.2) V gdzie: m1 – masa parownicy z proszkiem przed odsypaniem próbki, m2 – masa parownicy z proszkiem po odsypaniu próbki; V – obj to próbki wsypanej do kolby. 3.3.3. Przyrz d pomiarowy Przyrz dem pomiarowym w metodzie tej jest kolba Le Chateliera.
Oznaczanie g sto ci tworzyw sztucznych
v o n x w Ax¨n v o
4
n
Axo n
x
s
6. 7. 8. 9.
Przyciskiem TARE wyzerowa wskazania wy wietlacza wagi. ych) Przyciskiem F ustawi na wy wietlaczy wagi napis - Co - (pomiar g sto ci ciałstał Zatwierdzi przyciskiem PRINT. Na wy wietlaczu pojawi si komunikat H2O; przyciskiem F wybiera ciecz, w której b dzie wa ona próbka:
q upq
n
o
w
r p r p q q r q pq p m h g l d j d j !0¢k(!%&%$i h!d¨¦¤¢ g f e w p q w { z y v w o n v o o v w n x x o w v w n x o s n n x o o o o n Axo n x w v t r p Axo n v o w n Axo o o o Axo o o n v v v v n n | tq Axo
Instytut In ynierii Materiał owej – Zakł Tworzyw Polimerowych ad
x
o o
o o
Instytut In ynierii Materiał owej – Zakł Tworzyw Polimerowych ad
Rys.2. Kolba Le Chteliera 3.3.4. Wykonanie pomiaru 1. Próbk (ok. 130 g) wysuszy w suszarce w temperaturze ok. 105-110 °C do uzyskania stał ej masy z dokł adno ci do 0,01 g . 2. Kolb Le Chateliera nale y napeł benzenem, benzyn lub alkoholem etylowym nieco ni ki a powy ej podział zerowej i zanurzy w zlewce z wod o temp. 23 °C, tak aby cał kalibrowana cz był zanurzona wodzie. a 3. Po upł ywie 1 h, nie wyjmuj c kolby z wody usun nadmiar cieczy znajduj cej si powy ej poziomu zerowego i wsypa proszek. 4. Przerwa wsypywanie w chwili gdy poziom cieczy podniesie si do podział odpowiadaj cej 20 ki 3. cm 5. Pozostał proszek wsypa do parownicy i zwa y . y 6. Obliczy g sto proszku ze wzoru 3.2.
3.4. Metoda wyznaczania g sto ci przy pomocy piknometru
3.4.1. Zakres stosowanie metody Metoda stosowana jest do tworzyw sztucznych w postaci proszków, granulek, pł atków lub gotowych wyrobów zmniejszonych do mał wymiarów. ych 3.4.2. Opis metody Pomiar g sto ci t metod odbywa si przy pomocy piknometru - szklanej kolbki o pojemno ci 20-50 cm3 z doszlifowanym korkiem. Do pomiaru u ywa si ok. 2 g tworzywa. Jako ciecz stosuje si wod dla tworzyw o g sto ci wi kszej od 1 g/cm3, a do tworzyw o g sto ci mniejszej 70% wodny roztwór alkoholu. Po wykonaniu wszystkich czynno ci opisanych w punkcie 3.4.4 nale y wyliczy g sto badanego tworzywa wg wzoru: (m2 − m1 ) * ρ c ρ= , g/cm3 (3.3) (m2 − m1 ) − (m4 − m3 ) gdzie: m1 – masa piknometru; m2 – masa piknometru z ciecz ; m3 – masa piknometru z próbk , m4 – masa piknometru z próbka i ciecz ,; c – g sto cieczy. Oznaczanie g sto ci tworzyw sztucznych 5
A
!0¢(!%&%$ !¨¦¤¢} ~ A
A
A¨
3.4.3. Przyrz d pomiarowy Przyrz dem pomiarowym w tej metodzie s : • waga laboratoryjna umo liwiaj ca zwa enie próbki i piknometru z dokł adno ci do 0,0001g, • piknometr, • termostat.
Rys. 3 Typowe piknometry 3.4.4. Wykonanie pomiaru 1. Pusty piknometr zwa y z dokł adno ci do 0,0002g. 2. Piknometr napeł ciecz , zatka koreczkiem i umie ci w termostacie w temperaturze 23±0,1 ni °C na 30 min. 3. Po upł ywie tego czasu wyj piknometr, szybko ochł odzi w wodzie i zwa y . 4. Opró ni piknometr, wysuszy i umie ci w nim próbk (ok. 2 g). 5. Piknometr z próbk umie ci ponownie w termostacie na 30 min., nast pnie zwa y . 6. Napeł piknometr ponownie ciecz immersyjn , usun p cherzyki powietrza i umie ci w ni termostacie na 30 min. 7. Nast pnie wyj , ochł odzi i zwa y 8. G sto badanej próbki obliczy ze wzoru 3.3.
3.5. Metoda pomiaru obj to ci i masy
3.5.1. Zakres stosowanie metody Metoda dotyczy próbek w postaci granulek lub gotowych wyrobów o g sto ci mniejszej ni 1 g/cm3 i zmieniaj cej si w w skich granicach.
3.5.3. Przyrz d pomiarowy Przyrz dem pomiarowym w tej metodzie s : • mieszadł magnetyczne, o • biureta i zlewka. Oznaczanie g sto ci tworzyw sztucznych
© § ¦
3.5.2. Opis metody Metoda polega na porównaniu g sto ci próbki badanego tworzywa z g sto ci immersyjnej w chwili przechodzenia próbki w stan zawiesiny. Ciecz immersyjn jest roztwór alkoholu etylowego o g sto ci 0,91 g/cm3.
cieczy
ª
« §
ǻ
© § ª © ª © © ¨ ¥ ¤ ¢ ¢ !0¢£(!%&%$¡ !¨¦¤¢
Instytut In ynierii Materiał owej – Zakł Tworzyw Polimerowych ad
§ ¦
ǻ
¦
¦ «©
«
« § ¦
§ ¦
©
©
§ ¦
« §
© § ©
ǻ
«
«
«
« § «
¬«©
®
©
ǻ
© ¦
©
«
«©
§ ¦
©
« « ª © ©
A«§ ¦ ¨
¦
©
6
3.5.4. Wykonanie pomiaru 1. Próbk w postaci granulek umie ci w zlewce. 2. Do zlewki wla 50 cm3 cieczy immersyjnej. 3. Biuret napeł wod destylowan . ni 4. W ci gu 15 min dodawa stopniowo z biurety wod , ci gle mieszaj c, najpierw porcjami po 1 cm3 do momentu, gdy próbka nabierze tendencji do przechodzenia w stan zawieszenia. 5. Od tej chwili dodawa wod po 0,2 cm3 a na koniec kroplami a do chwili gdy 2/3 próbki osi gn stan równowagi z ciecz (przyjm poł enie w rodku sł cieczy w zlewce). o upa 6. Przerwa dodawanie wody. 7. Z biurety odczyta ilo dodanej wody i oznaczy j na wykresie gradientacyjnym. 8. Z wykresu odczyta g sto badanej próbki.
3.6. Metoda kolumny gradientowej
3.6.1. Zakres stosowanie metody Metoda stosowana jest do tworzyw sztucznych w postaci kulek, folii, wł ókien. Jest ona szczególnie odpowiednia do przeprowadzenia pomiarów na mał próbkach i dla porównania g sto ci. ych 3.6.2. Opis metody Metoda polega na porównaniu poziomu zanurzenia próbki badanego tworzywa w kolumnie gradientowej, napeł nionej ciecz immersyjn , której g sto w przybli eniu powinna by równa najni szej danej g sto ci. Próbk nale y zwil y ciecz immersyjn , wprowadzi do kolumny pod powierzchni cieczy i pozostawi w kolumnie a do osi gni cia równowagi. G sto badanych próbek mo na oznaczy graficznie lub przez obliczenie na podstawie wysoko ci poziomów zanurzenia, na których próbki pozostał w stanie równowagi, nast puj cymi sposobami: y a) wykona wykres, odkł adaj c na osi rz dnych g sto pł ywaka, a na osi odci tych jego poł enie; zaznaczy na wykresie poł enie próbek i odczyta odpowiadaj ce o o im g sto ci, b) za pomoc interpolacji mi dzy wielko ciami dwóch g sto ci wyskalowanych dwóch pł ywaków mi dzy którymi poł ona jest próbka wg wzoru : o (h − h2 )* (ρ 2 − ρ1 ) ρ = ρ1 + (3.4) (h2 − h1 )
2
3.6.3. Przyrz d pomiarowy Przyrz dem pomiarowym w tej metodzie jest kolumna gradientowa. Jest to szklana, wyskalowana rura, z doszlifowanym korkiem. Jej rednica nie powinna wynosi wi cej ni 40 mm.
Oznaczanie g sto ci tworzyw sztucznych
AÁÀ ¿
Ã
Ä Ä
ywaków w mm; gdzie: h1,h2 – poziom zanurzenia obu wyskalowanych pł 3; h – poziom zanurzenia próbki w mm. wyskalowanych pł ywaków w g/cm
1,
– g sto
obu
À
À ¿
Â
Á
Á
Á
À ¿
ÁAÀ ¿ Â ¿
¿ Á
ÁDÀ ¿ Á ÂÁ AÁÀ Á Á À à     à ¿ Á   ¿ Á    Á ¿ Á Á À ¿ ¾ ¹ ¸ ½ ² µ ´ » µ » !0¢¼(!%&%$º ¹!µ¨¦¤¢¯ ¸² · ¶ ´ ³²± ° à  à ¿ À ¿  À à Á à ¿  Á Á à ¿  à Á  Áà à ¿ À ¿ AÁÀ ¿   À À ¿  Š¿ ¿
Instytut In ynierii Materiał owej – Zakł Tworzyw Polimerowych ad
¿ ¬ÂÃ
AÁÀ ¿
Ã
7
Instytut In ynierii Materiał owej – Zakł Tworzyw Polimerowych ad
Rys.4 Kolumna gradientowa z zestawem do napeł niania 3.6.4. Wykonanie pomiaru 1. Do przygotowanej odpowiednio kolumny gradientowej (napeł nionej ciecz i umieszczonymi pł ywakami) wprowadzi zwil one ciecz immersyjn próbki badanego tworzywa. 2. Próbki pozostawi w kolumnie do osi gni cia równowagi (ok. 10 min). 3. Po ustaleniu równowagi odczyta poziom zanurzenia próbek w cieczy. 4. Obliczy g sto próbek ze wzoru 3.4 lub odczyta ze sporz dzonego wykresu.
4. Opracowanie wyników
Po wykonaniu wiczenia student zobowi zany jest do opracowania sprawozdania z jego przebiegu. Sprawozdanie powinno zawiera : 1. opis stosowanej metody; 2. warto ci wyznaczonej g sto ci wraz z obliczeniami dla danej metody; 3. peł informacj dotycz c badanego tworzywa. n
Oznaczanie g sto ci tworzyw sztucznych
Ø
Õ Ð Ï Ô É Ì Ë Ò Ì Ò !0¢Ó(!%&%$Ñ Ð!̨¦¤¢Æ ÏÉ Î Í Ë ÊÉÈ Ç Ø Ø Ù Ö Ø Ø Ø Ù Ú Ù ØØ × Ö Ù Ù Ö
AÙ× Ö Ù
× Ö
Ù
×
Ø
8
Instytut In ynierii Materiał owej – Zakł Tworzyw Polimerowych ad
5. Literatura
1. T. Broniewski, J. Kapko, W. Pł aczek, J. Thomalla, Metody bada i ocena wł ciwo ci tworzyw a sztucznych, WNT, Warszawa 2000 2. PN-92/C-89035- Tworzywa sztuczne. Metody oznaczania g sto ci i g sto ci wzgl dnej tworzyw nieporowatych. 3. PN-ISO 60/1998- Tworzywa sztuczne. Oznaczanie g sto ci nasypowej tworzywa przechodz cego przez okre lony lejek. 4. PN-ISO 60/1998- Tworzywa sztuczne. Oznaczanie g sto ci nasypowej tworzywa przeznaczonego do formowania, które nie przechodzi przez okre lony lejek 5. PN-92/C-89046- Tworzywa sztuczne. Oznaczanie g sto ci pozornej sztywnych tworzyw porowatych. 6. PN-77/C-05012.03- Metody bada elastycznych tworzyw polimerowych. Oznaczanie g sto ci pozornej.
Oznaczanie g sto ci tworzyw sztucznych
ì ë
ì ë ì ì ë ì ë ë ì ë ì ë ì ì í
ê å ä é Þ á à ç á ç !0¢è(!%&%$æ å!ᨦ¤¢Û äÞ ã â à ßÞÝ Ü í ì
ì ë
î
9
05 Oznaczanie gęstosci tworzyw sztucznych
Instytut In ynierii Materiałowej – Zakład Tworzyw Polimerowych
Oznaczanie g sto ci tworzyw sztucznych
1. Cel wiczenia
Celem wiczenia jest oznaczenie g sto ci tworzyw sztucznych ró nymi metodami i porównanie otrzymanych warto ci dla okre lonego tworzywa.
G sto (ρ lub d – ang. density) jest jedn z podstawowych wła ciwo ci fizycznych, charakteryzuj cych tworzywa sztuczne. Definiuje si j jako stosunek masy próbki tworzywa (m) do jej obj to ci (V) w danej temperaturze [1]: m ρ= , (g/cm3) (2.1) V Temperatura pomiaru g sto ci zaznaczona jest zawsze w indeksie dolnym symbolu g sto ci, np. ρ25= 1,14 g/cm3 lub d25= 1,14 g/cm3, co oznacza, e temperatura pomiaru wynosi 25 °C. Podawanie temperatury jest konieczne w zwi zku ze zmian g sto ci wraz z temperatur . W zale no ci od stanu fizycznego badanego tworzywa wyró nia si : - g sto normaln dla tworzyw sztucznych w stanie litym, plastycznym i ciekłym bez wtr ce i p cherzyków gazowych [2]; - g sto pozorn dla tworzyw porowatych, a w stanie plastycznym i ciekłym z p cherzykami gazowymi; - g sto nasypow dla tworzyw sypkich w postaci proszku lub granulatu. G sto tworzyw sztucznych zale y od: - składu chemicznego i struktury polimeru; - składu chemicznego, struktury i zawarto ci składników dodatkowych. Tworzywa sztuczne charakteryzuj si mał g sto ci . W przypadku samych polimerów najmniejsz g sto maj polimery zawieraj ce w glowodory alifatyczne około 0,9 g/cm3, najwi ksz za polimery zawieraj ce w swej budowie chlorowce około 2,0 g/cm3. W znacznym stopniu na g sto tworzyw wpływa obecno fazy krystalicznej. Na skutek uporz dkowania przestrzennego makrocz steczek w fazie krystalicznej (g stsze upakowanie) g sto jest wi ksza. Tworzywa charakteryzuj si znaczn rozszerzalno ci ciepln a g sto ich maleje ze wzrostem temperatury. G sto polimeru w temperaturze t wy szej od temperatury to, w której g sto jest znana, mo na obliczy z nast puj cej zale no ci (1.2): 1 dt = dt0 , g/cm3 (2.2) 1 + α (t − t 0 ) gdzie: dto – znana g sto w temperaturze to; dt – g sto w temperaturze t; α - współczynnik rozszerzalno ci liniowej. Zale no ta jest słuszna w zakresie temperatury to÷t, w którym współczynnik α ma stał warto . Poniewa tworzywa sztuczne to układy wieloskładnikowe – o ich g sto ci decyduje nie tylko główny składnik (polimer), lecz równie rodzaj i zawarto składników pomocniczych (przede wszystkim napełniaczy). Tworzywa rozdrobnione w postaci proszku i granulatu stanowi znaczn cz w procesach produkcji i przetwórstwa. Dla tworzyw w takiej postaci zwykle okre la si g sto nasypow [3,4], wykorzystywana jest ona do okre lenia wydajno ci rodków transportowych, do oblicze wytrzymało ci zbiorników dla tworzyw rozdrobnionych, do obliczenia pojemno ci komór zasypowych w procesie Oznaczanie g sto ci tworzyw sztucznych
A73 2
B 2
C B
3
B
3 2
2
A73 2
C A73 2 2 3 A7¨2 B 3 B
B
A73 2
2
2
3 2
A73
8
3
B 3 2 B
B
A73 2
B 3
3 2 B 8
A73
3 3
8
2
3
B 2 B
B
3 8
B
A73 2
gdzie: m- masa próbki (g); V- obj to
próbki (cm3)
3 3
B
@
2. Okre lenie podstawowych zagadnie
1 !0¢'(!%&%$" !¨¦¤¢ ) ¥ © # # ¥ © §¥£ ¡ 8 B 2 3 2 A73 2 A73 8 8 3 B 8 5 3 3 2 7D3 2 B B 4 B 3
B 2 7 A73 2 2 B
B B A73 2 B
3 8
A73
3 2
7A3 7A3 A73
7
B
A73 2 3 B 2 2 2 2 8
9
6
A73 2
2
3 2 B 8
3
1
Instytut In ynierii Materiał owej – Zakł Tworzyw Polimerowych ad
prasowania. Przy pomiarze g sto ci nasypowej za obj to przyjmuje si obj to tworzywa zgranulowanego ł cznie z pustymi przestrzeniami pomi dzy granulkami. G sto nasypowa zale y od rozdrobnienia tworzywa i sposobu uł enia granulek w naczyniu pomiarowym. Na uł enie granulek o o wpł ywa wiele czynników: sposób wysypywania rozdrobnionego tworzywa do naczynia pomiarowego, wysoko wysypywania, wymiary naczynia pomiarowego. Przy wysypywaniu tworzyw drobnoziarnistych i proszkowych mog wyst pi zakł ócenia poprzez tworzenie si sklepie nad otworem lub powstawanie cian pionowych. Zjawiska te został uwzgl dnione przy opracowaniu metod pomiaru g sto ci y nasypowej tworzyw o ró nym stopniu rozdrobnienia. Tworzywa porowate ze wzgl du na budow komórkow charakteryzuj si bardzo dobrymi wł ciwo ciami izolacyjnymi, dlatego te znajduj szerokie zastosowanie u ytkowe. W tworzywach a porowatych przestrze wypeł niona powietrzem mo e zajmowa do 90% obj to ci, to powoduje, e g sto pozorna tworzyw porowatych zawiera si w szerokim zakresie warto ci [5,6]. Metody pomiarowe g sto ci: - metoda pomiaru obj to ci i masy - metoda hydrostatyczna - metoda kolby Le Chatéliera - metoda piknometryczna - metoda flotacyjna - metoda kolumny gradientowej (próbki o wymiarach liniowych nie wi kszych ni 5 mm i kształ umo liwiaj cych okre lenie poł enie rodka geometrycznego). tach o
3. Metody
3.1. Metoda pomiaru obj to ci i masy
3.1.1. Zakres stosowanie metody Metoda dotyczy próbek o kształ tach cał kowicie regularnych a wi c próbek ych ej ugo prostopadł ciennych, odcinków rur i pr tów okr gł o równomiernym przekroju na cał dł ci o o 3 i masie nie przekraczaj cej 180g. obj to ci nie wi kszej 1000 mm 3.1.2. Opis metody Metoda polega na zwa eniu próbki, okre leniu jej obj to ci na podstawie pomiaru liniowych próbki tworzywa sztucznego i obliczeniu g sto ci jako ilorazu masy i obj to ci (wzór 2.1). 3.1.3. Przyrz d pomiarowy Przyrz dem pomiarowym w tej metodzie s : - waga laboratoryjna umo liwiaj ca zwa enie próbki z dokł adno ci do 0,5 % masy próbki, - suwmiarka lub inny przyrz d pomiarowy umo liwiaj cy pomiar próbki z dokł adno ci do 0,1 mm. 3.1.4. Wykonanie pomiaru - Próbk zwa y na wadze laboratoryjnej z dokł adno ci 0,5% jej masy. - Przy pomocy suwmiarki odczyta wszystkie wymiary próbki z dokł adno ci 0,1 mm i obliczy jej obj to . - Podstawi odczytane warto ci do wzoru 2.1 i obliczy g sto tworzywa, z którego jest wykonana próbka.
Oznaczanie g sto ci tworzyw sztucznych
e
b a b
e
d b
e
e e Dcb a a d cAb a a Acb a b a ` U T Y H Q P W Q W !0¢X(!%&%$V U!Q¨¦¤¢E TH S R P IHG F a d b b a e a d a d b b Acb a c b a f b a d b d c d e a b e d a e b d e d d a a b a c b d d e e a b a b a b a h g d e e c Acb a c ce a c d e f d
b a
a
d
i
b
Acb a b b b a
Acb
b
2
Instytut In ynierii Materiał owej – Zakł Tworzyw Polimerowych ad
3.2. Metoda hydrostatyczna
3.2.1. Zakres stosowanie metody Metoda dotyczy próbek o zwartym, dowolnym kształ i masie 0,2 - 5g. Nie stosuje si jej do cie tworzyw w postaci proszków. 3.2.2. Opis metody Pomiar polega na zwa eniu próbki w powietrzu (górna szalka wagi) a nast pnie w cieczy immersyjnej, np. H2O (dolna szalka wagi). Sposób post powania jest dokł adnie opisany w punkcie 3.2.4. G sto badanej próbki jest wyliczana automatycznie przez urz dzenie. Podstaw obliczania g sto ci jest wzór (3.1): m p ∗ ρ ci ρ= , g/cm3 (3.1) m p − mci gdzie: mp – masa próbki w powietrzu; mc – masa próbki w cieczy immersyjnej; ρci – g sto cieczy immersyjnej. Przy oznaczaniu g sto ci tworzyw mniejszej od 1 g/cm3 u ywa si 70% roztworu alkoholu etylowego, którego g sto nale y oznaczy areometrem z dokł adno ci do 0,01 g/cm3 w temperaturze 23 ± 2oC. 3.2.3. Przyrz d pomiarowy Przyrz dem pomiarowym w tej metodzie jest specjalna waga hydrostatyczna, przystosowana do wyznaczania g sto ci ciałstał i cieczy. ych
Rys.1. Budowa urz dzenia do wyznaczania g sto ci 1. nurnik, 2 ci gno, 3 haczyk, 4 termometr, 5 podstawka zlewki, 6 zlewka, 7 ramka szalki, 8 szalka zestawu, 9 zacisk (klamra) termometru, 10 dodatkowe ci arki do wyrównania obci enia wst pnego wagi (tylko w przypadku wag WPS) UWAGA: Cz ci zestawu nale y przechowywa w pudeł ku. 3.2.4. Wykonanie pomiaru 1. Zamontowa na wadze zestaw do pomiaru g sto ci ciałstał lub cieczy. ych 2. Zamontowa dodatkowe ci arki (rys.1, poz.10) w celu wyrównania napi cia wst pnego wagi. 3. Napeł zlewk (rys.1, poz.6) odpowiedni ciecz (zale nie od pomiaru jaki b dzie wykonywany). ni 4. Podł czy urz dzenie do pr du. 5. Przyciskiem ON/OFF wł czy urz dzenie. Oznaczanie g sto ci tworzyw sztucznych
A
y s v u v !0¢(!%&%$ !v¨¦¤¢p ys x w u tsr q
A ¨
A
3
10. H2O (woda destylowana)- przycisk F 11. C2H5OH (etanol) – przycisk F 12. AnotHEr (inna ciecz)- przycisk F
15. ON/OFF - zmiana ustawianej cyfry 16. F - zmiana warto ci cyfry 17. PRINT - zatwierdzenie wprowadzonej warto ci. 18. W przypadku gdy wybran ciecz jest AnotHEr, po zatwierdzeniu nale y poda jej g sto , wykorzystuj c przyciski: 19. ON/OFF - zmiana ustawianej cyfry 20. F - zmiana warto ci cyfry 21. PRINT - zatwierdzenie wprowadzonej warto ci. 22. Po zatwierdzeniu warto ci wprowadzonej temperatury na wy wietlaczu pojawi si 23. komunikat LoAd A i 0.0000 – nale y umie ci próbk na górnej szalce zestawu (masa próbki wy wietli si na wy wietlaczu). 24. Wy wietlon warto wprowadzi do pami ci, u ywaj c przycisku F; na wy wietlaczu pojawi si komunikat LoAd L i 0.0000 – nale y umie ci próbk na dolnej szalce zestawu (masa próbki wy wietli si na wy wietlaczu). 25. Wy wietlon warto wprowadzi do pami ci, u ywaj c przycisku F. 26. Warto jaka pojawi si na wy wietlaczu jest warto ci g sto ci badanego ciał stał a ego. 27. Wróci do trybu wa enia u ywaj c przycisku TARE.
13. Wybran ciecz zatwierdzi przyciskiem PRINT (w chwili gdy jest ona wy wietlana na wy wietlaczu). 14. Na wy wietlaczu pojawi si komunikat tE_L (TEMP); nale y wprowadzi warto temperatury cieczy odczytanej z termometru, korzystaj c z przycisków:
3.3. Metoda pomiaru g sto ci przy u yciu kolby Le Chateliera
3.3.1. Zakres stosowanie metody Metoda stosowana jest do badania g sto ci tł oczyw lub napeł niaczy. 3.3.2. Opis metody Metoda polega na dokł adnym wysuszeniu badanego tworzywa, zwa eniu i umieszczeniu go w kolbie miarowej Le Chateliera. Po wprowadzeniu próbki do kolby nale y pozostał jej cz zwa y ponownie a z podział kolby odczyta obj to wprowadzonej próbki. Wyniki oblicza si z dokł ki adno ci do 0,01 g/cm3 wg wzoru 3.2 m − m2 . ρ= 1 , g/cm3 (3.2) V gdzie: m1 – masa parownicy z proszkiem przed odsypaniem próbki, m2 – masa parownicy z proszkiem po odsypaniu próbki; V – obj to próbki wsypanej do kolby. 3.3.3. Przyrz d pomiarowy Przyrz dem pomiarowym w metodzie tej jest kolba Le Chateliera.
Oznaczanie g sto ci tworzyw sztucznych
v o n x w Ax¨n v o
4
n
Axo n
x
s
6. 7. 8. 9.
Przyciskiem TARE wyzerowa wskazania wy wietlacza wagi. ych) Przyciskiem F ustawi na wy wietlaczy wagi napis - Co - (pomiar g sto ci ciałstał Zatwierdzi przyciskiem PRINT. Na wy wietlaczu pojawi si komunikat H2O; przyciskiem F wybiera ciecz, w której b dzie wa ona próbka:
q upq
n
o
w
r p r p q q r q pq p m h g l d j d j !0¢k(!%&%$i h!d¨¦¤¢ g f e w p q w { z y v w o n v o o v w n x x o w v w n x o s n n x o o o o n Axo n x w v t r p Axo n v o w n Axo o o o Axo o o n v v v v n n | tq Axo
Instytut In ynierii Materiał owej – Zakł Tworzyw Polimerowych ad
x
o o
o o
Instytut In ynierii Materiał owej – Zakł Tworzyw Polimerowych ad
Rys.2. Kolba Le Chteliera 3.3.4. Wykonanie pomiaru 1. Próbk (ok. 130 g) wysuszy w suszarce w temperaturze ok. 105-110 °C do uzyskania stał ej masy z dokł adno ci do 0,01 g . 2. Kolb Le Chateliera nale y napeł benzenem, benzyn lub alkoholem etylowym nieco ni ki a powy ej podział zerowej i zanurzy w zlewce z wod o temp. 23 °C, tak aby cał kalibrowana cz był zanurzona wodzie. a 3. Po upł ywie 1 h, nie wyjmuj c kolby z wody usun nadmiar cieczy znajduj cej si powy ej poziomu zerowego i wsypa proszek. 4. Przerwa wsypywanie w chwili gdy poziom cieczy podniesie si do podział odpowiadaj cej 20 ki 3. cm 5. Pozostał proszek wsypa do parownicy i zwa y . y 6. Obliczy g sto proszku ze wzoru 3.2.
3.4. Metoda wyznaczania g sto ci przy pomocy piknometru
3.4.1. Zakres stosowanie metody Metoda stosowana jest do tworzyw sztucznych w postaci proszków, granulek, pł atków lub gotowych wyrobów zmniejszonych do mał wymiarów. ych 3.4.2. Opis metody Pomiar g sto ci t metod odbywa si przy pomocy piknometru - szklanej kolbki o pojemno ci 20-50 cm3 z doszlifowanym korkiem. Do pomiaru u ywa si ok. 2 g tworzywa. Jako ciecz stosuje si wod dla tworzyw o g sto ci wi kszej od 1 g/cm3, a do tworzyw o g sto ci mniejszej 70% wodny roztwór alkoholu. Po wykonaniu wszystkich czynno ci opisanych w punkcie 3.4.4 nale y wyliczy g sto badanego tworzywa wg wzoru: (m2 − m1 ) * ρ c ρ= , g/cm3 (3.3) (m2 − m1 ) − (m4 − m3 ) gdzie: m1 – masa piknometru; m2 – masa piknometru z ciecz ; m3 – masa piknometru z próbk , m4 – masa piknometru z próbka i ciecz ,; c – g sto cieczy. Oznaczanie g sto ci tworzyw sztucznych 5
A
!0¢(!%&%$ !¨¦¤¢} ~ A
A
A¨
3.4.3. Przyrz d pomiarowy Przyrz dem pomiarowym w tej metodzie s : • waga laboratoryjna umo liwiaj ca zwa enie próbki i piknometru z dokł adno ci do 0,0001g, • piknometr, • termostat.
Rys. 3 Typowe piknometry 3.4.4. Wykonanie pomiaru 1. Pusty piknometr zwa y z dokł adno ci do 0,0002g. 2. Piknometr napeł ciecz , zatka koreczkiem i umie ci w termostacie w temperaturze 23±0,1 ni °C na 30 min. 3. Po upł ywie tego czasu wyj piknometr, szybko ochł odzi w wodzie i zwa y . 4. Opró ni piknometr, wysuszy i umie ci w nim próbk (ok. 2 g). 5. Piknometr z próbk umie ci ponownie w termostacie na 30 min., nast pnie zwa y . 6. Napeł piknometr ponownie ciecz immersyjn , usun p cherzyki powietrza i umie ci w ni termostacie na 30 min. 7. Nast pnie wyj , ochł odzi i zwa y 8. G sto badanej próbki obliczy ze wzoru 3.3.
3.5. Metoda pomiaru obj to ci i masy
3.5.1. Zakres stosowanie metody Metoda dotyczy próbek w postaci granulek lub gotowych wyrobów o g sto ci mniejszej ni 1 g/cm3 i zmieniaj cej si w w skich granicach.
3.5.3. Przyrz d pomiarowy Przyrz dem pomiarowym w tej metodzie s : • mieszadł magnetyczne, o • biureta i zlewka. Oznaczanie g sto ci tworzyw sztucznych
© § ¦
3.5.2. Opis metody Metoda polega na porównaniu g sto ci próbki badanego tworzywa z g sto ci immersyjnej w chwili przechodzenia próbki w stan zawiesiny. Ciecz immersyjn jest roztwór alkoholu etylowego o g sto ci 0,91 g/cm3.
cieczy
ª
« §
ǻ
© § ª © ª © © ¨ ¥ ¤ ¢ ¢ !0¢£(!%&%$¡ !¨¦¤¢
Instytut In ynierii Materiał owej – Zakł Tworzyw Polimerowych ad
§ ¦
ǻ
¦
¦ «©
«
« § ¦
§ ¦
©
©
§ ¦
« §
© § ©
ǻ
«
«
«
« § «
¬«©
®
©
ǻ
© ¦
©
«
«©
§ ¦
©
« « ª © ©
A«§ ¦ ¨
¦
©
6
3.5.4. Wykonanie pomiaru 1. Próbk w postaci granulek umie ci w zlewce. 2. Do zlewki wla 50 cm3 cieczy immersyjnej. 3. Biuret napeł wod destylowan . ni 4. W ci gu 15 min dodawa stopniowo z biurety wod , ci gle mieszaj c, najpierw porcjami po 1 cm3 do momentu, gdy próbka nabierze tendencji do przechodzenia w stan zawieszenia. 5. Od tej chwili dodawa wod po 0,2 cm3 a na koniec kroplami a do chwili gdy 2/3 próbki osi gn stan równowagi z ciecz (przyjm poł enie w rodku sł cieczy w zlewce). o upa 6. Przerwa dodawanie wody. 7. Z biurety odczyta ilo dodanej wody i oznaczy j na wykresie gradientacyjnym. 8. Z wykresu odczyta g sto badanej próbki.
3.6. Metoda kolumny gradientowej
3.6.1. Zakres stosowanie metody Metoda stosowana jest do tworzyw sztucznych w postaci kulek, folii, wł ókien. Jest ona szczególnie odpowiednia do przeprowadzenia pomiarów na mał próbkach i dla porównania g sto ci. ych 3.6.2. Opis metody Metoda polega na porównaniu poziomu zanurzenia próbki badanego tworzywa w kolumnie gradientowej, napeł nionej ciecz immersyjn , której g sto w przybli eniu powinna by równa najni szej danej g sto ci. Próbk nale y zwil y ciecz immersyjn , wprowadzi do kolumny pod powierzchni cieczy i pozostawi w kolumnie a do osi gni cia równowagi. G sto badanych próbek mo na oznaczy graficznie lub przez obliczenie na podstawie wysoko ci poziomów zanurzenia, na których próbki pozostał w stanie równowagi, nast puj cymi sposobami: y a) wykona wykres, odkł adaj c na osi rz dnych g sto pł ywaka, a na osi odci tych jego poł enie; zaznaczy na wykresie poł enie próbek i odczyta odpowiadaj ce o o im g sto ci, b) za pomoc interpolacji mi dzy wielko ciami dwóch g sto ci wyskalowanych dwóch pł ywaków mi dzy którymi poł ona jest próbka wg wzoru : o (h − h2 )* (ρ 2 − ρ1 ) ρ = ρ1 + (3.4) (h2 − h1 )
2
3.6.3. Przyrz d pomiarowy Przyrz dem pomiarowym w tej metodzie jest kolumna gradientowa. Jest to szklana, wyskalowana rura, z doszlifowanym korkiem. Jej rednica nie powinna wynosi wi cej ni 40 mm.
Oznaczanie g sto ci tworzyw sztucznych
AÁÀ ¿
Ã
Ä Ä
ywaków w mm; gdzie: h1,h2 – poziom zanurzenia obu wyskalowanych pł 3; h – poziom zanurzenia próbki w mm. wyskalowanych pł ywaków w g/cm
1,
– g sto
obu
À
À ¿
Â
Á
Á
Á
À ¿
ÁAÀ ¿ Â ¿
¿ Á
ÁDÀ ¿ Á ÂÁ AÁÀ Á Á À à     à ¿ Á   ¿ Á    Á ¿ Á Á À ¿ ¾ ¹ ¸ ½ ² µ ´ » µ » !0¢¼(!%&%$º ¹!µ¨¦¤¢¯ ¸² · ¶ ´ ³²± ° à  à ¿ À ¿  À à Á à ¿  Á Á à ¿  à Á  Áà à ¿ À ¿ AÁÀ ¿   À À ¿  Š¿ ¿
Instytut In ynierii Materiał owej – Zakł Tworzyw Polimerowych ad
¿ ¬ÂÃ
AÁÀ ¿
Ã
7
Instytut In ynierii Materiał owej – Zakł Tworzyw Polimerowych ad
Rys.4 Kolumna gradientowa z zestawem do napeł niania 3.6.4. Wykonanie pomiaru 1. Do przygotowanej odpowiednio kolumny gradientowej (napeł nionej ciecz i umieszczonymi pł ywakami) wprowadzi zwil one ciecz immersyjn próbki badanego tworzywa. 2. Próbki pozostawi w kolumnie do osi gni cia równowagi (ok. 10 min). 3. Po ustaleniu równowagi odczyta poziom zanurzenia próbek w cieczy. 4. Obliczy g sto próbek ze wzoru 3.4 lub odczyta ze sporz dzonego wykresu.
4. Opracowanie wyników
Po wykonaniu wiczenia student zobowi zany jest do opracowania sprawozdania z jego przebiegu. Sprawozdanie powinno zawiera : 1. opis stosowanej metody; 2. warto ci wyznaczonej g sto ci wraz z obliczeniami dla danej metody; 3. peł informacj dotycz c badanego tworzywa. n
Oznaczanie g sto ci tworzyw sztucznych
Ø
Õ Ð Ï Ô É Ì Ë Ò Ì Ò !0¢Ó(!%&%$Ñ Ð!̨¦¤¢Æ ÏÉ Î Í Ë ÊÉÈ Ç Ø Ø Ù Ö Ø Ø Ø Ù Ú Ù ØØ × Ö Ù Ù Ö
AÙ× Ö Ù
× Ö
Ù
×
Ø
8
Instytut In ynierii Materiał owej – Zakł Tworzyw Polimerowych ad
5. Literatura
1. T. Broniewski, J. Kapko, W. Pł aczek, J. Thomalla, Metody bada i ocena wł ciwo ci tworzyw a sztucznych, WNT, Warszawa 2000 2. PN-92/C-89035- Tworzywa sztuczne. Metody oznaczania g sto ci i g sto ci wzgl dnej tworzyw nieporowatych. 3. PN-ISO 60/1998- Tworzywa sztuczne. Oznaczanie g sto ci nasypowej tworzywa przechodz cego przez okre lony lejek. 4. PN-ISO 60/1998- Tworzywa sztuczne. Oznaczanie g sto ci nasypowej tworzywa przeznaczonego do formowania, które nie przechodzi przez okre lony lejek 5. PN-92/C-89046- Tworzywa sztuczne. Oznaczanie g sto ci pozornej sztywnych tworzyw porowatych. 6. PN-77/C-05012.03- Metody bada elastycznych tworzyw polimerowych. Oznaczanie g sto ci pozornej.
Oznaczanie g sto ci tworzyw sztucznych
ì ë
ì ë ì ì ë ì ë ë ì ë ì ë ì ì í
ê å ä é Þ á à ç á ç !0¢è(!%&%$æ å!ᨦ¤¢Û äÞ ã â à ßÞÝ Ü í ì
ì ë
î
9
