Przeglądaj wersję html pliku:
Tworzywa termoplastyczne
Materiały inżynierskie :
metale i ich stopy
materiały ceramiczne i szkła
polimery (tw. sztuczne) i kompozyty
Zalety :
dobra odporność na korozję
estetyczny wygląd
małą gęstość
dobra ciągliwość, termalność, łatwość nadawania skomplikowanych
kształtów
mały wsp. tarcia
odporność na obciążenia dynamiczne
Wady :
mała sztywność (50x mniejsza niż metal)
niska temp. topnienia
duże odkształcenia sprężyste
pełzanie w temp. otoczenia
słaba odporność na starzenie
właściwości zmieniają się z temp.
Polimer - są to związki wielocząsteczkowe zawierające w swojej
budowie powtarzające się elementy składowe zwane merami, które
tworzą długie łańcuchy. To zw. o ciężarze czasteczkowym od 10000.
Monomer - związek z którego w procesie polimeryzacji powstaje polimer
złożony z dużej liczby merów, czyli przetwarzających się grupy
atomów. Oprócz węgla C najczęściej występującymi pierwiastkami w
polimerach są wodór H, tlen O, chlor Cl, azot N, siarka S, fluor F,
krzem Si.
Oligomery - to związki o ciężarze cząsteczkowym do 10000
Polidyspersja - ( niejednorodność ciężaru cząsteczkowego) struktura
makrocząsteczki polimeru.
Etylen - może polimeryzować tworząc długi łańcuch, na przykład
chlorek winylu. Może on polimeryzować na dwa różne sposoby.
Polimery stereoregularne - w zależności od przestrzennego
rozmieszczenia podstawnika pł. łańcucha mogą mieć budowę
izotaktyczną, syndiotaktyczną, ataktyczne
P.izotaktyczny - wszystkie podstawniki z jednej strony pł. łańcucha
P.syndiotaktyczny - podstawniki na przemian z jednej i drugiej strony
płaszczyzny łańcucha.
Może zaistnieć sytuacja że powstanie polimer nasycony (zawiera
podwójne wiązanie C = C)
Podstawnik - grupa R
Istnienie wiązań podwójnych w łańcuchach umożliwia powstanie
łańcuchów rozgałęzionych.
W dodatku staje się możliwe łączenie się ze sobą łańcuchów.
Polimer powstaje z monomeru. Monomer musi mieć funkcyjność >2.
Funkcyjność - grupy aktywne biorące udział w reakcji.
Polimer zbudowany z 1 rodzaju merów nazywamy - monopolimerem
Polimer zbudowany z 2 różnych merów nazywamy - kopolimerem
Kopolimer w którego skład wchodzą 3 różne mery - treropolimerem
Jeżeli ciężar cząsteczkowy jest duży to produkt jest twardy,
odporny.
Tworzywa sztuczne - (to układy wieloskładnikowe, czyli muszą
występować co najmniej 2 składniki). Mieszanina polimeru i śr.
modyfikujących poprawia jego właściwości i układy heterogeniczne,
dwu lub wieloskład., składające się z matrycy polimerowej + dodatki
(śr. pomocnicze)
Środki pomocnicze - modyfikatory:
napełniacze (stos. obniżenia ceny produktu, śr. proszkowe, w celu
poprawienia własności mech. np. talk, kreda, włókna szklane,
węglany, aramidowe
zmiękczacze (plastyfikatory), aby materiał był bardziej plastyczny
stabilizatory w celu przedłużenia żywotności tworzywa
środki smarujące, barwiące (barwniki, pigmenty), antystatyczne
(wyeliminowanie ładunków ele. na powierzchni)
porofory - powodują spienienie matrycy polimerowej.
Tworzywa sztuczne dzielimy na tworzywa :
konstrukcyjne (na różnego rodzaju wyroby od małych kształtek do
dużych)
folie
met. odhezyjne, czyli kleje
powłokowe - farby i lakiery
mat. włóknotwórcze
porowate
specjalne
Klasyfikacja tworzyw polimerowych
1. ze względu na pochodzenie (otrzymywanie: ropa naftowa, węgiel
kamienny, gaz ziemny):
- polimery naturalne
- polimery syntetyczne
2. Ze względu na zachowanie się podczas ogrzewania:
- polimery termoplastyczne
- polimery termoutwardzalne
3. Podział w zależności od mechanizmów i reakcji otrzymywania:
- polimery addycyjne
- polimery kondensacyjne
- polimery modyfikowane chemicznie
4. Podział ze względu na własności użytkowe i zastosowanie:
- tworzywa konstrukcyjne
- tw. adhezyjne
- tw. powłokotwórcze
- tw. włóknotwórcze
5. Podział ze względu na moduł elastyczności:
- elastomery - podczas próby rozciągania wykazują wydłużenie >100%
(kauczuk)
- plastomery - w czasie rozciągania wydłużenie nie przekracza kilku
%, najpierw odkształcają się plastycznie potem ulegają zniszczeniu.
Dzielą się na termoplasty i duroplasty
6. ze względu na własności mechaniczne
- ogólnego przeznaczenia
- inżynierskie
- specjalne
- funkcjonalne
Wytwarzanie tworzyw sztucznych:
- modyfikacja polimerowych substancji naturalnych (pochodne celulozy czy
kauczuku)
- całkowite syntetyczne połączenie zw. wielocząsteczkowych w
reakcji: polimeryzacji, polikondensacji, poliaddycji
Polimeryzacja - proces łączenia wielu cząsteczek monomeru któremu
nie towarzyszy wydzielanie małocząsteczkowych produktów ubocznych.
Przebiega bez zmiany składu substancji reagujących a powstały polimer
różni się tylko wielkością cząstki. Najczęściej przebiega jako
emulsyjna monomer rozpuszczony jest wodzie, perełkowa w gazie lub
blokowa w masie. Polimeryzacja to najprostsza synteza tworzyw
termoplastycznych, w ten sposób otrzymuje się PVC, PE, PP, PA, PMMA,PC
Polikondensacja - łączenie się wielu cząstek substancji z
jednoczesnym wydzieleniem prostego związku małocząsteczkowego jako
ubocznego produktu, np. amoniaku. Skład chem. polimeru otrzymanego nie
jest identyczny co skład substancji wejściowych.
Poliaddycja - podobnie co polikondensacja przebiega stopniowo ale nie
jest procesem odwracalnym i nie następuje wydzielanie produktów
ubocznych. Otrzymane polimery maja taki skład chem co monomery ale
mają inną budowę. Otrzymuje się tak PUR, EP, UP
Elastomery - wykazują w temp. pokojowej odkształcenia elastyczne, już
przy małych naprężeniach wykazują wydłużenie powyżej 100% T2
(temperatura zeszklenia) jest niższa od temp. pokojowej ( kauczuki
naturalne, syntetyczne, elastomery, termoplasty )
Plastomery - pod wpływem naprężeń wykazują bardzo małe
odkształcenie (mniejsze niż 1%), nie wykazują odkształceń
elastycznych, pod obciążeniem odkształcają się plastycznie, a
następnie ulegają zniszczeniu, temp. zeszklenia jest wyższa od
pokojowej. Dzielą się na termoplasty i duroplasty.
Termoplasty - podczas ogrzewania każdorazowo przechodzą w stan
plastyczny, po ostygnięciu twardnieją, mogą być wielokrotnie
formowane, topliwe, rozpuszczalne.
Termoplasty
bezpostaciowe
semikrystaliczne ( krystaliczne)
- polichlorek winylu PVC - polietylen PE
- polistyren PS -
polipropylen PP
- polimetakrylan metylu PMMA - poliamidy PA
- poliwęglan PC - poli
( teraftalon etylenu) PET
- polisulfony -
poliksymetylen POM
- poli ( tlenek temylenu)PPO - poli
(tetrafluoroetylen) PTFE
Duroplasty - mają reaktywne ugrupowania w makrocząsteczkach i w
obecności czynników sieciujących (utwardzanych) lub temp. ulegają
reakcji sieciowania, tworzy się struktura przestrzennie usieciowana.
Stają się nietopliwe i nierozpuszczalne, mogą być kształtowane
tylko raz(np. guma).
Duroplasty
termoutwardzalne
chemoutwardzalne
- żywice fenolowo - fermaldehydowe - żywice
epoksydowe EP
PF
- nienasycone żywice poliestrowe UP
- żywice mocznikowe VF -
silikony SI
- poliuretany PUR Polimery pod wpływem różnych
czynników fizycznych ( ciepła, światła ) i chemicznych (tlen, ozon)
ulegają procesom
1.degradacji ( zmniejszenie ciężaru cząsteczkowego polimeru i
rozerwanie wiązań kowalencyjnych )
- deg statystyczna - powstaje mieszanina fragmentów łańcucha o
różnych ciężarach cząst.
- depolimeryzacja - powstaje monomer
2. destrukcji - zmienia się skład chemiczny
Struktura polimerów
bezpostaciowe - zwane również amorficznymi, odznaczają się całkiem
nieuporządkowanym złożeniem makrocząsteczek, podczas ogrzewania
miękną. Makrocząsteczki są splątane, są najczęściej
przezroczyste.
krystaliczne - są całkowicie skrystalizowane, tworzą one układ
durfazowy, w którym obok obszarów krystalicznych charakteryzujących
się uporządkowaniem makrocząsteczek występują również obszary
bezpostaciowe. Strukturę tę można określić jako częściowo
krystaliczne ( semikrystaliczne - o małym udziale fazy
krystalicznej ). St. krystalizacji wynosi 10-90 %
Stany fizyczne polimerów
Polimery bezpostaciowe mogą występować w 3 podstawowych stanach
fizycznych w zależności od temperatury:
Stan szklisty - poniżej temp. zeszklenia Tg wykazują właściwości
charakterystyczne dla kruchych ciał lub szkła.
(*) Stan szklisty z wymuszoną elastycznością - duża wytrzymałość
i moduł, występują odkształcenia 20% na skutek przemieszczenia
łańcuchów makrocząsteczkowych charakterystycznym dla polimerów
liniowych termoplastycznych (wyższe temperatury).
Stan lep - sprężysty gwałtowna zmiana własności , zmniejszenie
modułu elastyczności wraz z temp.- stan pośredni między szklistym, a
wysokoelastycznym.
Stan wys. elastyczny - odkształcenie sprężyste zgodnie z pr. Hooke`a,
niewielki moduł 107 Pa. , duże odkształcenie. Dalsze ogrzewanie
prowadzi do rozkładu makrocząsteczek.
Stan plastyczny - (płynięcie) - brak naprężeń przy odkształceniu,
odkształcenie nie znika po działania siły. W czasie odkształcenia
makrocząsteczki przesuwają się względem siebie.
Tk - temp. przejścia ze stanu szklistego w stan szklisty z wym.
elastycznością
Tg - (temp. zeszklenia) temp. przejścia ze stanu szklistego w stan
wysoko elastyczny, w której następuje zmiana twardości, temp.
przemiany drugiego rzędu.
Tg> 20oC - polimer twardy i kruchy Tg< 20oC - polimer giętki i miękki.
Temperatura zeszklenia (temp. przejścia ze stanu szklistego w stan
wysokoelastyczny):
nie zależy od ciężaru cząsteczkowego polimeru
zwiększenie stopnia usieciowienia powoduje wzrost temp. zeszklenia
kopolimeryzacja
Ze zwiększeniem zawartości fazy krystalicznej :
a) zwiększa się jego :
gęstość
twardość
odp. na ścieranie
wytrz. na rozciąganie
stabilność wymiarów
b) zmniejsza się jego :
rozszerzalność cieplna
chłonność wody
wytrz. zmęczeniowa
udarność
zdolność do odkształcania
Metody przetwórstwa tworzyw sztucznych :
Celem przetwórstwa jest nadanie polimerom odpowiedniej postaci
użytkowej, czyli wytworzenie wyrobu, który będzie wykorzystywany w
odpowiednich warunkach.
Formowanie tworzyw termoplastycznych polega na ogrzewaniu tworzywa do
stanu plastycznego, nadania mu kształtu w tym stanie i ochłodzeniu w
celu otrzymania żądanego kształtu.
Wyróżniamy metody przetwórstwa:
- nanoszenie
- formowanie bezciśnieniowe (np. przeciąganie)
- nawarstwianie
- przędzenie włókien
- wyciskanie ślimakiem (wytłaczanie)
- wyciskanie tłokiem
- prasowanie przetłoczne
- wtryskiwanie (ślimakowe, tłokowe)
- kalandrowanie (układ wielowalcowy) - tą metodą otrzymuje się
cienkie folie, które są jednocześnie orientowane
Przetwórstwo - termoplastów: wtrysk i wytłaczanie;
- duroplastów: prasowanie, nawijanie
równomierne, wtryskiwanie.
Formowanie wtryskowe (termoplasty i termoplasty wzmocnione)
Dokonuje się na wtryskarkach, jest to metoda cykliczna i polega na
przeprowadzeniu polimeru w stan upłynniony. Odbywa się w układzie
uplastyczniającym wtryskarki a następnie wtryśnięcie polimeru
uplastycznionego do formy. Po zestaleniu polimeru uzyskuje się
odpowiedni kształt.
Wtryskarka składa się z następujących układów:
Układ uplastyczniający: ogromny cylinder, ślimak lub tłok
Układ narzędziowy tj. forma dwudzielna , posiadająca 1 lub wiele
gniazd, układ napędzający
Parametry charakterystyczne przy formowaniu.
temp. wtrysku charakterystyczna dla danego tworzywa
ciśnienie wtrysku
szybkość wtrysku (5-30s)
temp. formy
Tw. Termoplastyczne.
Poliolefiny - ok. 60% globalnej produkcji. Należą do nich PE
(polietylen 34%), PP (polipropylen 12%)
Otrzymuje się je z węglowodorów nienasyconych .W czasie spalania
otrzymujemy dwutlenek węgla, wodę a więc ekologicznie czyste.
Zalety: Łatwość przetwarzania, Niski koszt wytworzenia, Dobra
odporność chemiczna duże znaczenie mieszanin,
Akceptacja ze strony ochrony środowiska
W przetwórstwie wyróżniamy 2 etapy:
mieszanie ( polega na mieszaniu jednego polimeru z drugim albo polimeru
z środkiem pomocniczym)
nadanie formy odpowiedniego kształtu - formowanie wyrobu
- mieszanie - ciecz - ciecz - proces homogenizacji (ujednorodnienie
mieszaniny)
- mieszanie - ciecz - sub.stała - proces dysperowania (polega na
równomiernym rozprowadzeniu na matrycy)
Techniki mieszania:
- m. zewnętrzna (ekstensywne) - polega na mechanicznym wymieszaniu
składników stosujemy: taśmowe, bębnowe
- m. wewnętrzna - (intensywna) - polega na rozproszeniu (zmianę stanu
składników w postaci roztworu w stanie stopionym wysoko elastycznym
stosujemy: walcarki ślimaki i mieszadła
Modyfikacje Polimerów
- m. fizyczne (stosowanie napełniaczy, wzmacniaczy)sieciować,
spieniać
- m. chemiczna - sieciowanie; wymiana grup funkcyjnych
Poprzez sieciowanie PE otrzymujemy izolację kabli elektrycznych,
odporność na promienie gamma.
Poliamidy - PA
Produkt reakcji kwasu diskarboksydowego i diaminy; grupa amidowa:
--CONH—
Właściwości:
- PA6 im większa liczba (ilość węgli) tym mniej chłonie wode
- twardy, duża wytrzymałość mechaniczna
- chłonność wody od 8 - 0,5%
- temp. Topnienia 215 - 186(C
- koła zębate, tuleje
- po wysuszeniu nadają się do wtrysku i formowania włókien
- w Polsce występuje pod nazwą Stilom (dobrze obrabia się
mechanicznie)
* Ariamidy- poliamidy aromatyczne
- temp pracy: do 400(C (odporne na temperaturę)
- otrzymuje się z nich włókna: kodak, nomet,
sulfon
- w przemyśle lotniczym i kosmicznym jako
wypęłnienie do tworzyw
Poliwęglany - PC
Właściwości:
- mała odporność chemiczna
- odporność na pełzanie, mała chłonność wody
- samogasnący, trudno się przetwarza
- przezroczysty
- gęstość 1.2 g/cm3
- temp. zeszklenia: 150(C, temp. topnienia: 220 - 260(C
Zastosowanie:
- w medycynie
- odporny na uderzenia: osłony lamp, osłony przekaźników,
- w przemyśle wojskowym i morskim
Poli (metakrylan metylu) PMMA
Właściwości:
Zastosowanie:
- przepuszcza 90% ultrafioletu -
elementy rurociągów, szkła, soczewki, obudowy,
- bezwonny
- biżuterie, kopuły oświetleniowe,
- dobre własności dielektryczne
- dobre własności mechaniczne
Przetwórstwo:
- wtrysk (200(C) - wytłaczanie - prasowanie Polietylen (PE)
Metoda wytwarzania:
- niskociśnieniowe
- fluidyzacyjne
Właściwości polietylenu:
zakres stosowalności cieplnej -70C do +80C
duża udarność
nie chłoną wilgoci
b. dobre właściwości dielektryczne
wysoka odporność chemiczna
nie jest atakowany przez wodne roztwory
Przetwórstwo
najlepszą przetwarzalność ma PE - LD (niskociśnieniowych)
dzięki niskiej temp. topnienia można przetwarzać
Zastosowanie
LD - opakowania (spożywcze, przemysłowe)
folie na opakowania
folie na pokrycia cieplarniane
AD - kanistry
rury do chemikaliów
wyroby domowe
zabawki, części maszyn
Polietylen - Blechamin
Petrolen, malene - Petrochemia Płock
Polipropylen (PP)
Polipropylen jest sztywniejszy od PE
PP izotaktyczny - uporządkowana struktura przestrzenna, nie najlepsze
właściwości mechaniczne, najwyższa odporność cieplna
PP ataktyczny - nieuporządkowana struktura przestrzenna własności
podobne do nie wulkanizowanej gumy.
PP steroblokowy - pośredni między powyższymi
Właściwości
mała gęstość i mały ciężar
wyższa temp. top. 160-165C
mniejsza odp. na uderzenia w niskiej temp.
mniejsza odp. na utlenianie
takie znaczenie jak PP izotaktyczny
wzrost kruchości w niskich temp.
Przetwórstwo
wtrysk, natrysk płomieniowy, wytłaczanie, prasowanie
wykorzystywane do wyrobu tworzyw których elementy będą pracowały
Stosowany na włókna (na liny, nitki tkaniny) i jako dodatki do tkanin
Zastosowanie
opakowania
pojemniki
rury do transportu wody pitnej, ściekowe osłony do kabli
folie - duża przezroczystość, odp. na ścieranie, wytrz. mechaniczna
do sieci rybackich, taśm - duża elastyczność, lekkość
Polimery zawierające chlor ( polimery chlorowinylowe )
- poli ( chlorek winylu) PCW, PVC
- poli (chlorekwinylidenu)PVDC
- poli (chlorek winylu chlorowany) - PVC - C
- modyfikowany poli (chlorek winylu)
PVC należy do tzw. wielkiej czwórki po PE i PP produkowany ok. 24 mln.
ton\rok zawdzięcza to łatwemu dostępowi do surowców węgla ropy i
soli, chlorek winylu otrzymujemy CH2=CHCl jako gazowy monomer silnie
trujący i wybuchowy.
Produkcja w Polsce:
- ZA " Tarnów" pod nazwą „Torwinyl S"
- ZA "Włocławek" pod nazwą „Polwinyl S "
- ZA "Oświęcim" PVC-E
Zastosowanie:
- dodatkowo: do powlekania kabli, powłoki drutów, rury do wody pitnej,
gazu ziemnego, aparaty chemiczne, rury w kanalizacji (gdzie ostre
środowisko)
otrzymuje się włókna a z nich tkaniny ognioodporne, bieliznę
antyreumatyczną stosowaną jako izolator. Właściwości:
- łatwa produkcja
- duża odp. chemiczna (odp. na działanie kwasów, zasad , odporne na
wchłanianie wody)
- zastosowanie od -10C do +60C słaba odp. termiczna w wysokiej temp.
ulega rozkładowi
- temp. zeszklenia 80C bo jest amorficzny, temp. mięknienia 135-170C,
rozkład >170
- jest trudnopalny - samo gasnący
- ma postać białego proszku (p.ch. przemysłowy) jest obojętny
fizjologicznie, szkodliwe są stabilizatory i zmiękczacze
- duża sztywność, w miarę dobre właściwości mechaniczne ale mała
udarność
elementy uzyskuje się przez kalandrowanie, wytłaczanie (rury, węże,
płyty), jako pasty którymi się odlewa, ewentualnie spiekane; nie
stosuje się wtrysku ze względu na dużą lepkość, można również
odkuwać, zamrażać
- doskonały do recyklingu, przetworzony ponownie ma takie same
własności
- dodatkowo: do powlekania kabli, powłoki drutów, rury do wody pitnej,
gazu ziemnego, aparaty chemiczne, rury w kanalizacji (gdzie jest ostre
środowisko)
Poli (chlorek winylidenu) CH2=CCl2 PVC-C
Słaba odporność termiczna, główne zastosowanie jako kopolimer, z
chlorkiem winylu tworzy akrylonitryl
Zastosowanie do lakierów i włókien, emalii, klejów, tkanin
filtracyjnych.
M. odkuwania - otrz. monoliny, materace, ceraty, zasłonki
M. zamrażania - rękawice, fartuchy ochronne
M. spiekania - powłoki ochronne, antykorozyjne
Polistyren
Właściwości:
- jest amorficzny i bezbarwny ale w łatwy sposób daje się zabarwić i
otrzymać estetyczny wygląd
- fizjologiczni obojętny ale nie jest dopuszczalny do przechowywania
alkoholi i tłuszczy bo ulega rozpuszczeniu przez rozpuszczalniki
organiczne
- dobra przepuszczalność światła i przezroczystość 80%
- lekki 1,04-1,06 g/cm3
- mięknie w 70 C 120-140 przechodzi w stan płynny, >300 depolimeryzuje
się do styrenu, stosowany –40-70
- dobre właściwości dielektryczne ale elektryzuje się i trzeba
stosować antystatyki
- odporny na chłonięcie wody, porównując pochłania mniej pary
wodnej i lepiej przepuszcza CO2
- zbyt kruchy i bardzo sztywny dlatego trzeba go ulepszać
- starzeje się, żółknie i kruszeje
Przetwórstwo:
- Otrzymywany przez polimeryzacje, łatwo jest go przetwarzać:
- wtrysk w 90% (kształtki, wyroby cienkościenne)
- wytłaczanie (profile, rury, pręty)
- prasowanie
- wyroby gotowe można polerować, naprowadzać nadruk i malować
Zastosowanie:
- w przemyśle radiowym, telewizyjnym, motoryzacyjnym, AGD, opakowania,
soczewki
w Polsce produkowany przez Z.Ch. Oświęcim
- PS(S) - standardowy, niemodyfikowany - ma niską udarność
- PS(H) - średnioudarowy, modyfikowany domieszkami kauczuku
mieszanymi mechanicznie
- PS(G) - ( PS-HI, HIPS ) wysokoudarowy, modyfikowany kauczukiem
który jest nie tylko mieszany mechanicznie ale wchodzi też w reakcje
łączenia ze styrenem, traci on przezroczystość i wyroby są
barwione, stosowany przeważnie do części samochodowych np.,
bagażniki dachowe
Polistyren spieniony - styropian, tworzywo komórkowe, ma mikroporowatą
strukturę, dobre właściwości dielektryczne, termoizolacyjne, nie
chłonie wody, odporny na promienie słoneczne ale ma niska temperaturę
mięknienia ~ 80 C i jest łatwopalny. Otrzymywany jest poprzez dodanie
poroforów, które rozkładając się w wyższej temperaturze
wydzielają gazy. Stosowany na ocieplenia, koła ratunkowe itd.
Tworzywa otrzymywane przez kopolimeryzację, gdzie styren reaguje z
innymi polimerami poprawiając włas.
1. SAN - kopolimer styrenu z akrylonitrylem produkowany w Oświęcimiu
jako „Owison”. Akrylonitryl powoduje zwiększenie wł. Fizycznych,
chemicznych, jest przezroczysty i konkurencyjny do polmetakrylanu
metylu, stosowany do urządzeń elektrycznych, motoryzacji, przedmiotów
domowego użytku.
2. SMA - k. Styrenu i bezwodnika melaminowy stosowany do wyrobu tablic
rozdzielczych samochodów i opakowań żywności na gorąco
3. ABS - k., akrylonitrylu, styrenu i butadienu - łączy on dużą
sztywność z dużą udarnością, ma dużą odporność termiczną,
mechaniczną, dużą udarność ale bardziej chłonie wodę, nie jest
przezroczysty. Stosowany na wyroby cienkościenne, tworzywa
konstrukcyjne w motoryzacji, lotnictwie, jako składnik kompozytów, na
podbudowy sprzętu, może być metalizowany.
4. SBS - styren + butadien + styren stosowany do modyfikacji udarności
w innych tworzywach, na cienkie folie, włączniki, daje się łatwo
przetwarzać, ma dobrą odporność chemiczną i termiczną.
ciąga z polimerów
Tworzywa termoplastyczne
Materiały inżynierskie :
metale i ich stopy
materiały ceramiczne i szkła
polimery (tw. sztuczne) i kompozyty
Zalety :
dobra odporność na korozję
estetyczny wygląd
małą gęstość
dobra ciągliwość, termalność, łatwość nadawania skomplikowanych
kształtów
mały wsp. tarcia
odporność na obciążenia dynamiczne
Wady :
mała sztywność (50x mniejsza niż metal)
niska temp. topnienia
duże odkształcenia sprężyste
pełzanie w temp. otoczenia
słaba odporność na starzenie
właściwości zmieniają się z temp.
Polimer - są to związki wielocząsteczkowe zawierające w swojej
budowie powtarzające się elementy składowe zwane merami, które
tworzą długie łańcuchy. To zw. o ciężarze czasteczkowym od 10000.
Monomer - związek z którego w procesie polimeryzacji powstaje polimer
złożony z dużej liczby merów, czyli przetwarzających się grupy
atomów. Oprócz węgla C najczęściej występującymi pierwiastkami w
polimerach są wodór H, tlen O, chlor Cl, azot N, siarka S, fluor F,
krzem Si.
Oligomery - to związki o ciężarze cząsteczkowym do 10000
Polidyspersja - ( niejednorodność ciężaru cząsteczkowego) struktura
makrocząsteczki polimeru.
Etylen - może polimeryzować tworząc długi łańcuch, na przykład
chlorek winylu. Może on polimeryzować na dwa różne sposoby.
Polimery stereoregularne - w zależności od przestrzennego
rozmieszczenia podstawnika pł. łańcucha mogą mieć budowę
izotaktyczną, syndiotaktyczną, ataktyczne
P.izotaktyczny - wszystkie podstawniki z jednej strony pł. łańcucha
P.syndiotaktyczny - podstawniki na przemian z jednej i drugiej strony
płaszczyzny łańcucha.
Może zaistnieć sytuacja że powstanie polimer nasycony (zawiera
podwójne wiązanie C = C)
Podstawnik - grupa R
Istnienie wiązań podwójnych w łańcuchach umożliwia powstanie
łańcuchów rozgałęzionych.
W dodatku staje się możliwe łączenie się ze sobą łańcuchów.
Polimer powstaje z monomeru. Monomer musi mieć funkcyjność >2.
Funkcyjność - grupy aktywne biorące udział w reakcji.
Polimer zbudowany z 1 rodzaju merów nazywamy - monopolimerem
Polimer zbudowany z 2 różnych merów nazywamy - kopolimerem
Kopolimer w którego skład wchodzą 3 różne mery - treropolimerem
Jeżeli ciężar cząsteczkowy jest duży to produkt jest twardy,
odporny.
Tworzywa sztuczne - (to układy wieloskładnikowe, czyli muszą
występować co najmniej 2 składniki). Mieszanina polimeru i śr.
modyfikujących poprawia jego właściwości i układy heterogeniczne,
dwu lub wieloskład., składające się z matrycy polimerowej + dodatki
(śr. pomocnicze)
Środki pomocnicze - modyfikatory:
napełniacze (stos. obniżenia ceny produktu, śr. proszkowe, w celu
poprawienia własności mech. np. talk, kreda, włókna szklane,
węglany, aramidowe
zmiękczacze (plastyfikatory), aby materiał był bardziej plastyczny
stabilizatory w celu przedłużenia żywotności tworzywa
środki smarujące, barwiące (barwniki, pigmenty), antystatyczne
(wyeliminowanie ładunków ele. na powierzchni)
porofory - powodują spienienie matrycy polimerowej.
Tworzywa sztuczne dzielimy na tworzywa :
konstrukcyjne (na różnego rodzaju wyroby od małych kształtek do
dużych)
folie
met. odhezyjne, czyli kleje
powłokowe - farby i lakiery
mat. włóknotwórcze
porowate
specjalne
Klasyfikacja tworzyw polimerowych
1. ze względu na pochodzenie (otrzymywanie: ropa naftowa, węgiel
kamienny, gaz ziemny):
- polimery naturalne
- polimery syntetyczne
2. Ze względu na zachowanie się podczas ogrzewania:
- polimery termoplastyczne
- polimery termoutwardzalne
3. Podział w zależności od mechanizmów i reakcji otrzymywania:
- polimery addycyjne
- polimery kondensacyjne
- polimery modyfikowane chemicznie
4. Podział ze względu na własności użytkowe i zastosowanie:
- tworzywa konstrukcyjne
- tw. adhezyjne
- tw. powłokotwórcze
- tw. włóknotwórcze
5. Podział ze względu na moduł elastyczności:
- elastomery - podczas próby rozciągania wykazują wydłużenie >100%
(kauczuk)
- plastomery - w czasie rozciągania wydłużenie nie przekracza kilku
%, najpierw odkształcają się plastycznie potem ulegają zniszczeniu.
Dzielą się na termoplasty i duroplasty
6. ze względu na własności mechaniczne
- ogólnego przeznaczenia
- inżynierskie
- specjalne
- funkcjonalne
Wytwarzanie tworzyw sztucznych:
- modyfikacja polimerowych substancji naturalnych (pochodne celulozy czy
kauczuku)
- całkowite syntetyczne połączenie zw. wielocząsteczkowych w
reakcji: polimeryzacji, polikondensacji, poliaddycji
Polimeryzacja - proces łączenia wielu cząsteczek monomeru któremu
nie towarzyszy wydzielanie małocząsteczkowych produktów ubocznych.
Przebiega bez zmiany składu substancji reagujących a powstały polimer
różni się tylko wielkością cząstki. Najczęściej przebiega jako
emulsyjna monomer rozpuszczony jest wodzie, perełkowa w gazie lub
blokowa w masie. Polimeryzacja to najprostsza synteza tworzyw
termoplastycznych, w ten sposób otrzymuje się PVC, PE, PP, PA, PMMA,PC
Polikondensacja - łączenie się wielu cząstek substancji z
jednoczesnym wydzieleniem prostego związku małocząsteczkowego jako
ubocznego produktu, np. amoniaku. Skład chem. polimeru otrzymanego nie
jest identyczny co skład substancji wejściowych.
Poliaddycja - podobnie co polikondensacja przebiega stopniowo ale nie
jest procesem odwracalnym i nie następuje wydzielanie produktów
ubocznych. Otrzymane polimery maja taki skład chem co monomery ale
mają inną budowę. Otrzymuje się tak PUR, EP, UP
Elastomery - wykazują w temp. pokojowej odkształcenia elastyczne, już
przy małych naprężeniach wykazują wydłużenie powyżej 100% T2
(temperatura zeszklenia) jest niższa od temp. pokojowej ( kauczuki
naturalne, syntetyczne, elastomery, termoplasty )
Plastomery - pod wpływem naprężeń wykazują bardzo małe
odkształcenie (mniejsze niż 1%), nie wykazują odkształceń
elastycznych, pod obciążeniem odkształcają się plastycznie, a
następnie ulegają zniszczeniu, temp. zeszklenia jest wyższa od
pokojowej. Dzielą się na termoplasty i duroplasty.
Termoplasty - podczas ogrzewania każdorazowo przechodzą w stan
plastyczny, po ostygnięciu twardnieją, mogą być wielokrotnie
formowane, topliwe, rozpuszczalne.
Termoplasty
bezpostaciowe
semikrystaliczne ( krystaliczne)
- polichlorek winylu PVC - polietylen PE
- polistyren PS -
polipropylen PP
- polimetakrylan metylu PMMA - poliamidy PA
- poliwęglan PC - poli
( teraftalon etylenu) PET
- polisulfony -
poliksymetylen POM
- poli ( tlenek temylenu)PPO - poli
(tetrafluoroetylen) PTFE
Duroplasty - mają reaktywne ugrupowania w makrocząsteczkach i w
obecności czynników sieciujących (utwardzanych) lub temp. ulegają
reakcji sieciowania, tworzy się struktura przestrzennie usieciowana.
Stają się nietopliwe i nierozpuszczalne, mogą być kształtowane
tylko raz(np. guma).
Duroplasty
termoutwardzalne
chemoutwardzalne
- żywice fenolowo - fermaldehydowe - żywice
epoksydowe EP
PF
- nienasycone żywice poliestrowe UP
- żywice mocznikowe VF -
silikony SI
- poliuretany PUR Polimery pod wpływem różnych
czynników fizycznych ( ciepła, światła ) i chemicznych (tlen, ozon)
ulegają procesom
1.degradacji ( zmniejszenie ciężaru cząsteczkowego polimeru i
rozerwanie wiązań kowalencyjnych )
- deg statystyczna - powstaje mieszanina fragmentów łańcucha o
różnych ciężarach cząst.
- depolimeryzacja - powstaje monomer
2. destrukcji - zmienia się skład chemiczny
Struktura polimerów
bezpostaciowe - zwane również amorficznymi, odznaczają się całkiem
nieuporządkowanym złożeniem makrocząsteczek, podczas ogrzewania
miękną. Makrocząsteczki są splątane, są najczęściej
przezroczyste.
krystaliczne - są całkowicie skrystalizowane, tworzą one układ
durfazowy, w którym obok obszarów krystalicznych charakteryzujących
się uporządkowaniem makrocząsteczek występują również obszary
bezpostaciowe. Strukturę tę można określić jako częściowo
krystaliczne ( semikrystaliczne - o małym udziale fazy
krystalicznej ). St. krystalizacji wynosi 10-90 %
Stany fizyczne polimerów
Polimery bezpostaciowe mogą występować w 3 podstawowych stanach
fizycznych w zależności od temperatury:
Stan szklisty - poniżej temp. zeszklenia Tg wykazują właściwości
charakterystyczne dla kruchych ciał lub szkła.
(*) Stan szklisty z wymuszoną elastycznością - duża wytrzymałość
i moduł, występują odkształcenia 20% na skutek przemieszczenia
łańcuchów makrocząsteczkowych charakterystycznym dla polimerów
liniowych termoplastycznych (wyższe temperatury).
Stan lep - sprężysty gwałtowna zmiana własności , zmniejszenie
modułu elastyczności wraz z temp.- stan pośredni między szklistym, a
wysokoelastycznym.
Stan wys. elastyczny - odkształcenie sprężyste zgodnie z pr. Hooke`a,
niewielki moduł 107 Pa. , duże odkształcenie. Dalsze ogrzewanie
prowadzi do rozkładu makrocząsteczek.
Stan plastyczny - (płynięcie) - brak naprężeń przy odkształceniu,
odkształcenie nie znika po działania siły. W czasie odkształcenia
makrocząsteczki przesuwają się względem siebie.
Tk - temp. przejścia ze stanu szklistego w stan szklisty z wym.
elastycznością
Tg - (temp. zeszklenia) temp. przejścia ze stanu szklistego w stan
wysoko elastyczny, w której następuje zmiana twardości, temp.
przemiany drugiego rzędu.
Tg> 20oC - polimer twardy i kruchy Tg< 20oC - polimer giętki i miękki.
Temperatura zeszklenia (temp. przejścia ze stanu szklistego w stan
wysokoelastyczny):
nie zależy od ciężaru cząsteczkowego polimeru
zwiększenie stopnia usieciowienia powoduje wzrost temp. zeszklenia
kopolimeryzacja
Ze zwiększeniem zawartości fazy krystalicznej :
a) zwiększa się jego :
gęstość
twardość
odp. na ścieranie
wytrz. na rozciąganie
stabilność wymiarów
b) zmniejsza się jego :
rozszerzalność cieplna
chłonność wody
wytrz. zmęczeniowa
udarność
zdolność do odkształcania
Metody przetwórstwa tworzyw sztucznych :
Celem przetwórstwa jest nadanie polimerom odpowiedniej postaci
użytkowej, czyli wytworzenie wyrobu, który będzie wykorzystywany w
odpowiednich warunkach.
Formowanie tworzyw termoplastycznych polega na ogrzewaniu tworzywa do
stanu plastycznego, nadania mu kształtu w tym stanie i ochłodzeniu w
celu otrzymania żądanego kształtu.
Wyróżniamy metody przetwórstwa:
- nanoszenie
- formowanie bezciśnieniowe (np. przeciąganie)
- nawarstwianie
- przędzenie włókien
- wyciskanie ślimakiem (wytłaczanie)
- wyciskanie tłokiem
- prasowanie przetłoczne
- wtryskiwanie (ślimakowe, tłokowe)
- kalandrowanie (układ wielowalcowy) - tą metodą otrzymuje się
cienkie folie, które są jednocześnie orientowane
Przetwórstwo - termoplastów: wtrysk i wytłaczanie;
- duroplastów: prasowanie, nawijanie
równomierne, wtryskiwanie.
Formowanie wtryskowe (termoplasty i termoplasty wzmocnione)
Dokonuje się na wtryskarkach, jest to metoda cykliczna i polega na
przeprowadzeniu polimeru w stan upłynniony. Odbywa się w układzie
uplastyczniającym wtryskarki a następnie wtryśnięcie polimeru
uplastycznionego do formy. Po zestaleniu polimeru uzyskuje się
odpowiedni kształt.
Wtryskarka składa się z następujących układów:
Układ uplastyczniający: ogromny cylinder, ślimak lub tłok
Układ narzędziowy tj. forma dwudzielna , posiadająca 1 lub wiele
gniazd, układ napędzający
Parametry charakterystyczne przy formowaniu.
temp. wtrysku charakterystyczna dla danego tworzywa
ciśnienie wtrysku
szybkość wtrysku (5-30s)
temp. formy
Tw. Termoplastyczne.
Poliolefiny - ok. 60% globalnej produkcji. Należą do nich PE
(polietylen 34%), PP (polipropylen 12%)
Otrzymuje się je z węglowodorów nienasyconych .W czasie spalania
otrzymujemy dwutlenek węgla, wodę a więc ekologicznie czyste.
Zalety: Łatwość przetwarzania, Niski koszt wytworzenia, Dobra
odporność chemiczna duże znaczenie mieszanin,
Akceptacja ze strony ochrony środowiska
W przetwórstwie wyróżniamy 2 etapy:
mieszanie ( polega na mieszaniu jednego polimeru z drugim albo polimeru
z środkiem pomocniczym)
nadanie formy odpowiedniego kształtu - formowanie wyrobu
- mieszanie - ciecz - ciecz - proces homogenizacji (ujednorodnienie
mieszaniny)
- mieszanie - ciecz - sub.stała - proces dysperowania (polega na
równomiernym rozprowadzeniu na matrycy)
Techniki mieszania:
- m. zewnętrzna (ekstensywne) - polega na mechanicznym wymieszaniu
składników stosujemy: taśmowe, bębnowe
- m. wewnętrzna - (intensywna) - polega na rozproszeniu (zmianę stanu
składników w postaci roztworu w stanie stopionym wysoko elastycznym
stosujemy: walcarki ślimaki i mieszadła
Modyfikacje Polimerów
- m. fizyczne (stosowanie napełniaczy, wzmacniaczy)sieciować,
spieniać
- m. chemiczna - sieciowanie; wymiana grup funkcyjnych
Poprzez sieciowanie PE otrzymujemy izolację kabli elektrycznych,
odporność na promienie gamma.
Poliamidy - PA
Produkt reakcji kwasu diskarboksydowego i diaminy; grupa amidowa:
--CONH—
Właściwości:
- PA6 im większa liczba (ilość węgli) tym mniej chłonie wode
- twardy, duża wytrzymałość mechaniczna
- chłonność wody od 8 - 0,5%
- temp. Topnienia 215 - 186(C
- koła zębate, tuleje
- po wysuszeniu nadają się do wtrysku i formowania włókien
- w Polsce występuje pod nazwą Stilom (dobrze obrabia się
mechanicznie)
* Ariamidy- poliamidy aromatyczne
- temp pracy: do 400(C (odporne na temperaturę)
- otrzymuje się z nich włókna: kodak, nomet,
sulfon
- w przemyśle lotniczym i kosmicznym jako
wypęłnienie do tworzyw
Poliwęglany - PC
Właściwości:
- mała odporność chemiczna
- odporność na pełzanie, mała chłonność wody
- samogasnący, trudno się przetwarza
- przezroczysty
- gęstość 1.2 g/cm3
- temp. zeszklenia: 150(C, temp. topnienia: 220 - 260(C
Zastosowanie:
- w medycynie
- odporny na uderzenia: osłony lamp, osłony przekaźników,
- w przemyśle wojskowym i morskim
Poli (metakrylan metylu) PMMA
Właściwości:
Zastosowanie:
- przepuszcza 90% ultrafioletu -
elementy rurociągów, szkła, soczewki, obudowy,
- bezwonny
- biżuterie, kopuły oświetleniowe,
- dobre własności dielektryczne
- dobre własności mechaniczne
Przetwórstwo:
- wtrysk (200(C) - wytłaczanie - prasowanie Polietylen (PE)
Metoda wytwarzania:
- niskociśnieniowe
- fluidyzacyjne
Właściwości polietylenu:
zakres stosowalności cieplnej -70C do +80C
duża udarność
nie chłoną wilgoci
b. dobre właściwości dielektryczne
wysoka odporność chemiczna
nie jest atakowany przez wodne roztwory
Przetwórstwo
najlepszą przetwarzalność ma PE - LD (niskociśnieniowych)
dzięki niskiej temp. topnienia można przetwarzać
Zastosowanie
LD - opakowania (spożywcze, przemysłowe)
folie na opakowania
folie na pokrycia cieplarniane
AD - kanistry
rury do chemikaliów
wyroby domowe
zabawki, części maszyn
Polietylen - Blechamin
Petrolen, malene - Petrochemia Płock
Polipropylen (PP)
Polipropylen jest sztywniejszy od PE
PP izotaktyczny - uporządkowana struktura przestrzenna, nie najlepsze
właściwości mechaniczne, najwyższa odporność cieplna
PP ataktyczny - nieuporządkowana struktura przestrzenna własności
podobne do nie wulkanizowanej gumy.
PP steroblokowy - pośredni między powyższymi
Właściwości
mała gęstość i mały ciężar
wyższa temp. top. 160-165C
mniejsza odp. na uderzenia w niskiej temp.
mniejsza odp. na utlenianie
takie znaczenie jak PP izotaktyczny
wzrost kruchości w niskich temp.
Przetwórstwo
wtrysk, natrysk płomieniowy, wytłaczanie, prasowanie
wykorzystywane do wyrobu tworzyw których elementy będą pracowały
Stosowany na włókna (na liny, nitki tkaniny) i jako dodatki do tkanin
Zastosowanie
opakowania
pojemniki
rury do transportu wody pitnej, ściekowe osłony do kabli
folie - duża przezroczystość, odp. na ścieranie, wytrz. mechaniczna
do sieci rybackich, taśm - duża elastyczność, lekkość
Polimery zawierające chlor ( polimery chlorowinylowe )
- poli ( chlorek winylu) PCW, PVC
- poli (chlorekwinylidenu)PVDC
- poli (chlorek winylu chlorowany) - PVC - C
- modyfikowany poli (chlorek winylu)
PVC należy do tzw. wielkiej czwórki po PE i PP produkowany ok. 24 mln.
ton\rok zawdzięcza to łatwemu dostępowi do surowców węgla ropy i
soli, chlorek winylu otrzymujemy CH2=CHCl jako gazowy monomer silnie
trujący i wybuchowy.
Produkcja w Polsce:
- ZA " Tarnów" pod nazwą „Torwinyl S"
- ZA "Włocławek" pod nazwą „Polwinyl S "
- ZA "Oświęcim" PVC-E
Zastosowanie:
- dodatkowo: do powlekania kabli, powłoki drutów, rury do wody pitnej,
gazu ziemnego, aparaty chemiczne, rury w kanalizacji (gdzie ostre
środowisko)
otrzymuje się włókna a z nich tkaniny ognioodporne, bieliznę
antyreumatyczną stosowaną jako izolator. Właściwości:
- łatwa produkcja
- duża odp. chemiczna (odp. na działanie kwasów, zasad , odporne na
wchłanianie wody)
- zastosowanie od -10C do +60C słaba odp. termiczna w wysokiej temp.
ulega rozkładowi
- temp. zeszklenia 80C bo jest amorficzny, temp. mięknienia 135-170C,
rozkład >170
- jest trudnopalny - samo gasnący
- ma postać białego proszku (p.ch. przemysłowy) jest obojętny
fizjologicznie, szkodliwe są stabilizatory i zmiękczacze
- duża sztywność, w miarę dobre właściwości mechaniczne ale mała
udarność
elementy uzyskuje się przez kalandrowanie, wytłaczanie (rury, węże,
płyty), jako pasty którymi się odlewa, ewentualnie spiekane; nie
stosuje się wtrysku ze względu na dużą lepkość, można również
odkuwać, zamrażać
- doskonały do recyklingu, przetworzony ponownie ma takie same
własności
- dodatkowo: do powlekania kabli, powłoki drutów, rury do wody pitnej,
gazu ziemnego, aparaty chemiczne, rury w kanalizacji (gdzie jest ostre
środowisko)
Poli (chlorek winylidenu) CH2=CCl2 PVC-C
Słaba odporność termiczna, główne zastosowanie jako kopolimer, z
chlorkiem winylu tworzy akrylonitryl
Zastosowanie do lakierów i włókien, emalii, klejów, tkanin
filtracyjnych.
M. odkuwania - otrz. monoliny, materace, ceraty, zasłonki
M. zamrażania - rękawice, fartuchy ochronne
M. spiekania - powłoki ochronne, antykorozyjne
Polistyren
Właściwości:
- jest amorficzny i bezbarwny ale w łatwy sposób daje się zabarwić i
otrzymać estetyczny wygląd
- fizjologiczni obojętny ale nie jest dopuszczalny do przechowywania
alkoholi i tłuszczy bo ulega rozpuszczeniu przez rozpuszczalniki
organiczne
- dobra przepuszczalność światła i przezroczystość 80%
- lekki 1,04-1,06 g/cm3
- mięknie w 70 C 120-140 przechodzi w stan płynny, >300 depolimeryzuje
się do styrenu, stosowany –40-70
- dobre właściwości dielektryczne ale elektryzuje się i trzeba
stosować antystatyki
- odporny na chłonięcie wody, porównując pochłania mniej pary
wodnej i lepiej przepuszcza CO2
- zbyt kruchy i bardzo sztywny dlatego trzeba go ulepszać
- starzeje się, żółknie i kruszeje
Przetwórstwo:
- Otrzymywany przez polimeryzacje, łatwo jest go przetwarzać:
- wtrysk w 90% (kształtki, wyroby cienkościenne)
- wytłaczanie (profile, rury, pręty)
- prasowanie
- wyroby gotowe można polerować, naprowadzać nadruk i malować
Zastosowanie:
- w przemyśle radiowym, telewizyjnym, motoryzacyjnym, AGD, opakowania,
soczewki
w Polsce produkowany przez Z.Ch. Oświęcim
- PS(S) - standardowy, niemodyfikowany - ma niską udarność
- PS(H) - średnioudarowy, modyfikowany domieszkami kauczuku
mieszanymi mechanicznie
- PS(G) - ( PS-HI, HIPS ) wysokoudarowy, modyfikowany kauczukiem
który jest nie tylko mieszany mechanicznie ale wchodzi też w reakcje
łączenia ze styrenem, traci on przezroczystość i wyroby są
barwione, stosowany przeważnie do części samochodowych np.,
bagażniki dachowe
Polistyren spieniony - styropian, tworzywo komórkowe, ma mikroporowatą
strukturę, dobre właściwości dielektryczne, termoizolacyjne, nie
chłonie wody, odporny na promienie słoneczne ale ma niska temperaturę
mięknienia ~ 80 C i jest łatwopalny. Otrzymywany jest poprzez dodanie
poroforów, które rozkładając się w wyższej temperaturze
wydzielają gazy. Stosowany na ocieplenia, koła ratunkowe itd.
Tworzywa otrzymywane przez kopolimeryzację, gdzie styren reaguje z
innymi polimerami poprawiając włas.
1. SAN - kopolimer styrenu z akrylonitrylem produkowany w Oświęcimiu
jako „Owison”. Akrylonitryl powoduje zwiększenie wł. Fizycznych,
chemicznych, jest przezroczysty i konkurencyjny do polmetakrylanu
metylu, stosowany do urządzeń elektrycznych, motoryzacji, przedmiotów
domowego użytku.
2. SMA - k. Styrenu i bezwodnika melaminowy stosowany do wyrobu tablic
rozdzielczych samochodów i opakowań żywności na gorąco
3. ABS - k., akrylonitrylu, styrenu i butadienu - łączy on dużą
sztywność z dużą udarnością, ma dużą odporność termiczną,
mechaniczną, dużą udarność ale bardziej chłonie wodę, nie jest
przezroczysty. Stosowany na wyroby cienkościenne, tworzywa
konstrukcyjne w motoryzacji, lotnictwie, jako składnik kompozytów, na
podbudowy sprzętu, może być metalizowany.
4. SBS - styren + butadien + styren stosowany do modyfikacji udarności
w innych tworzywach, na cienkie folie, włączniki, daje się łatwo
przetwarzać, ma dobrą odporność chemiczną i termiczną.