mechanics.pl

Przeglądaj wersję html pliku:

Ekonomia 01

PIENIĄDZ I SYSTEM BANKOWY

Rodzaje pieniądza:

- Pieniądz towarowy – złoto, srebro

- P. symboliczny – papierowy środek płatniczy, kt. wartość
znacznie przewyższa koszt jego wytworz. lub wart. jako towaru w innych
niż pieniądz zastosowaniach.

- P. bezgotówkowy – środ. wymiany, kt. podst. jest wierzytelnoś

przeds. prywatnego lub osoby fizycznej (depozyty bankowe).

- P. bezgotówkowy –obiega między rachunkami różnych przeds. lub
osób fiz.(czek).

Funkcje pieniądza:

1. Miernik wartości (jednostki rozrachunkowej) – w pieniądzu wyraża
się ceny innych towarów.

2. Środek wymiany – pośredniczy w akcie kupna – sprzedaży
jakiegoś towaru. Zgodność potrzeb. T-T’ – towar na towar

T – P, P – T’ – towar na pieniądz będący pośrednikiem

3. Środek płatniczy – służy do wyrównywania wcześniej powst.
zobowiązań. Funkcję tę pełni pieniądz gotówkowy i depozyty
bankowe uruchamiane czekami. Niezakłócona realizacja tych zakupów
wymaga, by iloczyn zasobów pieniądza M i szybkości obiegu pieniądza
V był równy iloczynowi poziomu cen P i rozm. produkcji Q. Zależność
ta (równanie Fishera) to równanie obiegu pieniądza. M*V = pQ.

Jeżeli szybkość obiegu V pozost. bez zmian, a produkcja nie może
ulec powiększ., to zwiększ. zasobów pieniądza doprowadza do wzrostu
cen P. Prowadzi to do inflacji (wzrasta M, stoi Q).

4. Środek przechowywania wartości (tezauryzacji)–gromadzenia

Tezauryzację pełni pieniądz kruszcowy (pełnowartościowy).

FUNKCJE BANKÓW Instytucje bankowe:

1. Bank centralny

2. B. handlowe (depozytowe albo komercyjne)

3. Instytucje pośrednictwa finansowego (kasy oszczędnościowe)

Naczelną rolę pełni B. centralny. Jest zawsze B. państwowy

Pełni 4 funkcje:

a). emisja pieniądza gotówkowego – emitując pieniądz gotówk. B.
centralny wyznacza i kontroluje rozmiary obiegu pieniężneg.

b). oddziaływanie na działalność oraz nadzorowanie funkcjonow.
wszystkich banków w kraju. Polega to na:

- refinansowanie kredytów udzielanych przez inne banki

- prowadzenie dla tych banków rachunków, rezerwy gotówkowe

Gdy banki chcą > rozmiary udzielanych kredytów, muszą dyspon
wyższymi rezerwami gotówki, to jest możliwe przy określonej
wysokości wkładów w drodze refinansowania wcześniej udziel.
kredytów.

c). prowadzenie wszystkich rachunków rządowych oraz przepr. zleconych
p. rząd operacji finansowych w kraju i za granicą.

d). związana z międzynarodowymi stosunkami pieniężno-kredyt.

Dot. to regulowania kursu walutowego oraz utrzymania rezerw monetarnych
państwa.

WARTOŚĆ PIENIĄDZA W CZASIE

1. Przyszła wartość pieniądza. Obecna suma pieniędzy ma swoją
przyszłą wartość, którą można obliczyć przez zast. met.
procentów składanych: Fn = Fo(1 + r) ^ n

Fn – przyszła wart. na koncie n-tego roku, Fo-wart. aktualna pien

n-liczba lat, r-roczna stopa procentowa,

(1+r)^n-czynnik kapitalizacji odsetek

Gdy mamy do czynienia z obligacją lub akcją, ważniejsza jest stopa
przychodu niż stopa % lub dywidenda.

Przykład: K. otrzym. spadek 5000 $ i lokuje go w banku, gdzie otrzym.
odsetki 7% rocznie. Jaka suma po 5 latach?.

Fn = 5000 (1 + 0,07)^5 = 7015 $.

OBECNA WARTOŚĆ PIENIĄDZA

Proces znajdowania obecnej wart. pieniądza, kiedy znana jest przyszła
wartość, określa się jako dyskontowanie.

Fo = Fn*1/(1+r)^n (1+r)^n – czynnik aktualnej wartości,
czyli czynnik dyskontujący.

Rachunek z dyskontem, do gł. zaliczamy:

- rachunki wekslowe, - rozliczenia leasingowe, - gromadzenie funduszów
celowych, - ocena projektów inwestycyjnych,

- rozliczenia długoterminowych umów z okresowymi płatnośc.

- specjalne metody amortyzowania, - gospodarowanie fundusz., z
ubezpieczeń pracowniczych.

Przykład: K. oczekuje, że otrzyma 3000$ za 5 lat i chciałby znać
obecną wartość tej sumy. Poziom stopy % wynosi 6%.

Fo = 3000*1/(1+0,06)^5 = 2241$.

BANKI HANDLOWE (KOMERYCJNE). Pełnią rolę:

1. Pośrednika pom. indywidualnymi właścicielami wolnych środków
pieniężnych a pożyczkobiorcami.

Pożyczkodawcy i pożyczkobiorcy: -gospodarstwa domowe, firma, władze
samorządowe, rząd – składają na depozyt w bankach.

Banki i inne inst. finansowe dostarczają im funduszu.

2. Same kreują w oparciu o zgromadzone wkłady kredyty wielokrotnie
przewyższające te zgromadzone wkłady.

Funkcje banków handlowych:

- Pasywne – gromadzenie wkładów na żądanie oraz terminowych
wkładów oszczędnościowych. Gromadz. wkładów na rachunkach jest
korzystne dla banków: nie muszą płacić odsetek, a jednocześnie ich
część może być podstawą do udziel. kredytów. Na rachunkach
gromadzą się salda (różnica pom. wpłatami a wypłatami). Sumą tych
nieczynnych sald bank może dysponować jak wkładami terminowymi.

- Aktywne – prowadzenie rozliczeń swoich klientów oraz na
udzielaniu kredytów. Działalność kredytowa jest dla banku źródłem
zysku. Podstawą zysku jest różnica pom. odsetkami uzyskanymi przez
bank od kredytobiorców a płaconymi właścic. wkładów terminowych.

3 formy udzielania kredytów:

1. Pożyczki udzielane na podst. umowy kredytowej

2. Dyskonto weksli towarowych

3. Zakup obligacji

Ad. 1. Wydaw. na rachunku pożyczkow. lub na rach otwartym.

Wykorzystane kwoty przelewa się na rachunek bieżący klienta.

Zabezpieczenia spłaty: weksel finansowy poręczony p. inną osobę,
zabezpiecz. hipoteczne na nieruchomość, zastaw papierów wart., zastaw
towarowy.

Ad. 2. Wystawiony w związku z zawartą na kredyt transakcją towarową
pom. dostawcą towaru a jego nabywcą. Większość krajowych transakcji
zawierana jest na kredyt w drodze wystawi weksla tzw. weksla własnego,
w odróżnieniu od weksla prasowanego, wystawionego przez dostaw i
akcept. p. nabywcę.

Weksel – zobowiązanie dłużnika do zapłacenia wierzycielowi
(dostawcy towaru) w określ. czasie i powiększony o odsetki.

Dyskontowanie weksla – sprzedanie bankowi handlowemu. Wtedy
kredytodawcą staje się bank. Dyskonto polega na zakupie weksli, kt.
termin płatności jeszcze nie nadszedł. Dotychczas. właściciel
sprzed. weksel otrzym. kwotę nań wymienioną pomnie o odsetki zwane
stopą dyskontową. Bank handlowy może sprzedać dalej ten weksel zam.
go na gotówkę w banku centralnym, jest to redyskonto weksla.

Ad. 3. Zakup obligacji publicznych. Emisja obligacji stanowi formę
zaciągania kredytu z ewidendą od nabywcy (procent prosty). Obligacje
są narzędziem zaciągania kredytu długoterm.

Kredyt charakt. się stałym oprocentowaniem, cena obligacji rośnie w
miarę obniżania się stopy % od terminowych wkładów bankowych i
spada w miarę wzrostu tej stopy procentowej.

REZERWY GOTÓWKOWE

Banki muszą zachować bezpieczną proporcję między utrzym. zasobem
gotówki a całkowitym poziomem depozytów bankowych, zachować określ.
stopę rezerw obowiązkowych.

r=rezerwy/depozyt *100%. określ. wart. ustal. p. bank centralny

Chcąc policzyć ogólną wielk. kredytów, kt. bank może pożyczyć,
trzeba podzielić 100 przez procent depozytów, kt. bank musi trzymać w
gotówce tj przez r, nast. trzeba pomnożyć wynik przez wielkość
pierwotnego depozytu.

RYNKI FINANSOWE Źródła funduszy dla spółek:

1. Fundusze wewnętrzne (zyski zatrzymane)

2. Emisja akcji zwyczajnych

3. Emisja akcji preferencyjnych obligacji i innych długów

4. Pożyczki bankowe

- krótkoterminowe: wyk. p. firmy jako kapitał zmienny (źródłem są
banki,weksle, kredyt handlowy)

- długoterminowe: na zakup kapitału stałego

Leasing (lizing) – umowa na mocy której leasingodawca przekazuje
l-biorcy prawo do użytkowania określonego dobra w określonym czasie w
zamian za określone płatności.

Rynek kapitałowy – źródło pożyczek długoterminowych.

TOWARZYSTWA UBEZPIECZENIOWE Działalność na:

- ogólna działalność gosp – udzielanie ubezpieczeń na wypadek
pożaru, kradzieży, wypadku

- działalność długookresowa – ubezpieczenie na życie

- długoterminowy system oszczędzania w ramach pracowniczyc

programów emerytalnych.

- 1 -

RÓWNOWAGA DOCHODU NARODOWEGO PRZY ZMIENNEJ F. POPYTU GLOBALNEGO

Jak zmienia się pkt. równow., gdy zmian ulegają parametry f. AD?

Zakład., że zmienia się tylko poziom autonomicznych (niezależnie od
dochodów osiąganych, a zależnie od tego, jak my oceniamy) inwestycji,
natom. konsumpcja autonomiczna i KSK są stałe. Określimy relację
ilościową między przyrostem i spadkiem inwestycji.
L

zamierzony na wydatki (popyt) R AD

150 AD’

R’

100

50

30

20 45o dochód i produkcja

100 150

Zmniejszenie popytu inwestycyjnego wywołało znacznie >, bo wynoszący
50 mld zł spadek dochodu i produkcji. Gdy gosp. znajd. się w
pierwotnym pkt. równowagi R prod. równoważąca popyt wynosiła 150
mld zł. Przy nowej f. popytu globalnego AD’ gdy dochód wynosił 150
mld zł popyt osiąga poziom 140. Produkcja 10 mld zł nie znajduje
nabywców, w konsekw. czego przeds. podej. decyzję o jej zmniejszeniu.

Zakł., że ukształt. się ona na poz. 140 mld zł, kt. zapewniał
równowagę poprzednio. W konsekwencji ruchu okrężnego w gosp.
zmniejsz. prod. spowoduje zmniejszenie dochodu, gdyż wystąpią
zwolnienia z pracy i spadek popytu konsumpcyjnego. Popyt nadal będzie
niższy od produkcji

AD’ = 20+0,8*140 = 132 mld zł. Każde zmniejszenie prod. wywołuje
zmniejszenie popytu, bo każdemu zmniejsz. prod. towarzyszą ogranicze

zatrudnienia a w konsekw. <dopływów środków przezn. na konsumpcję.

Mechanizm dostosow. wielkości prod. do wielkości popytu trwa do
momentu, gdy dochód osiągnie poziom 100 mld. zł. Tylko wówczas
podaż równoważ popty AD’ = 20+0,8*100 = 100

MNOŻNIK KEISA

Gdy nastąpiło < autonomicznych inwestycji o 10 mld zł., wtedy aby
zrównoważyć popyt produkcja uległa zmniejszeniu o 50 mld. zł.
Stosunek zmiany produkcji zapewniającej równowagę do powodujących
ją zmian w wydatkach autonomicznych nazywamy mnożnikiem.

Czy wart. mnożnika ma związek z postacią f. popytu globalnego?.
Posługujemy się tablicą iteracyjną:

Fazy Zmiany Y Zmiany (0,8*zmiaY) Zmiany
inwestycji

1 0 0
1

2 1 0,8
0

3 0,8 0,8*0,8 = 0,8^2
0

4 0,8*0,8 = 0,8^2 0,8^3
0

ją na przyrost popytu odnotowaną w fazie 1 wzrostem produkcji o 1.
Konsumpcja wzrasta o 0,8. Iloczyn KSK i jednostkowej zmiany dochodu i
produkcji. W fazie 3 przeds. > prod. o 0,8 dla zaspokojenia
zwiększonego popytu konsumpcyjnego z fazy 2, z kolei popyt konsumpc.
wzrasta o 0,64, co w fazie 4 daje przyrost prod. 0,8^2 = 0,64. Wywołuje
to dalszy wzrost konsumpcji i proces się powt.

W celu uzysk. wart. mnożnika sumujemy wszystkie przyrosty produkcji w
każdej fazie mnożnik = 1+0,8+0,8^2+0,8^3+ ... +

Ogólny wzór ciągu: mnożnik = 1/(1-0,8) = 1/(1-KSK).

Im > jest KSK tym > wartość mnożnika. Ozn. to, że przy wysokim KSK
przy załamaniu popytu inwestycyjnego musi nastąpić znacznie większe
zmniejszenie produkcji do rozmiarów zapewniających równowagę
aniżeli przy niskiej KSK. Ożywienie gospodarki przy dużym KSK.

CYKLICZNY ROZWÓJ GOSPODARKI

1. Nieustanne fluktuacje – zależą od skłonności przedsiębiorstw
do zwiększenia stopnia wykorzystania będących w ich dyspozycji
czynników produkcji (ziemia, praca, kapitał).

Skłonność ta jest pochodną rętowności produkcji. Wysokość utargu
krańcowego jest f. efektywnego popytu. Stąd efektywny popyt decyduje o
poziomie i tempie wzrostu produkcji dochodu narodowego. Warunkiem
pełnej realizacji PNB jest zgodność rozmiarów i struktury popytu z
rozmiarami i strukturą podaży.

2. Cechy cyklu koniunkturalnego – cykl ten dzieli się na 4 fazy:

a). kryzys (recesja) produkcja, ceny,
zatrudnienie

b). depresja (dno) a
d

c). ożywienie (ekspansja)

d). rozkwit (szczyt) b

c

t

Gospodarka wchodzi w recesję, jeżeli realny PNB obniżał się przez 2
kolejne kwartały. Recesja kończy się dnem.

3. Punkt prawidłowości cyklu gosposarczego – Prawidłowości:

a). we wczesnej fazie recesji na ogół likwiduje się zapasy, wktótce
potem spadają inwestycje.

b). spada popyt na pracę, skraca się średnią długości pracy
tygodnia

c). wrażliwsze ceny towarów często spadają w okresie recesji gosp.,

bardziej bezwładne ceny i płace obecnie spadają rzadko

d). gwałtownie spadają zyski przedsiębiorstw. Wyprzedza to gwałtowny
ruch w dół kursów akcji w miarę działalności gosp., ponieważ
spada popyt na kredyt, stopy procentowe na ogół spadają w okresie
recesji.

TEORIE CYKLU KONIUNKTURALNEGO

Teorie zewnętrzne – doszukują się źródeł cyklu w wahaniach
czegoś, co znajduje się poza systemem gospodarki np. w rewolucjach,
wyborach

Teorie wewnętrzne –szukają w obrębie samego układu gospodarczego
mechanizmów zapoczątkowujących samoregulujące się cykle.

POLITYCZNY CYKL KONIUNKTURALNY

1. Od czasów Keisa politycy gospodarczy znajd. się w posiadaniu narzę

pobudzania gospodarki

2. wyborcy lubią okresy niskiego bezrobocia, szybkiego wzrostu gosp., i
niskiej inflacji

3. Politycy lubią wygrywać kolejne wybory. Po wyborach rok lub 2
wykorzystyw. są na twardą politykę w stos. do gosp. Konsekwencjami
są wzrost bezrobocia i liczba nieczynnych zakładów. Na rok przed
dniem wyborów zaczyna się pobudzać gosp.: obniża się podatki,
zwiększa G (wydatki rządu), utrzym. niskie stopy procentowe.

BADANIA ANKIETOWE DZIELI POPULACJĘ NA (od 16 roku):

1. Pracujący – siła robocza, (zawodowo – czynni w kraju).

2. Bezrobotni – pozbawieni m – ca pracy, zachowują gotowość do
pracy

3. Pozostali – nie należą do zawodowo – czynnych (szkolnictwo,
gosp. domowe, emeryci, chorzy).

Stopa bezrobocia – stos. liczby bezrobotnych do łącznej liczby osób
zawodowo czynnych.

EKONOMICZNA INTERPRETACJA BEZROBOCIA

a). z pkt. widzenia zwolenników giętkości płac (opowiad. się za
płacą „oczyszczającą rynek”–wiodącą do równowagi) ludzie
pozost. bezrobot

dlatego, że zdecydowali się nie pracować przy istniejącej płacy.
Bezrob wolą bezczynność. Recesja to z tego rodzaju masowe wakacje,
bezroboc zaś to efektywny wynik działania podaży i popytu na pracę.

b). płace są sztywne–aletrnatywna interpretacja traktuje bezrobocie
jako wynik sztywności (lepkości) płac lub tego, że wchodzące w
górę rynki nie dochodzą do równowagi. Tutaj płace na określonym
rynku mogą się utrzymywać na określonym poziomie wyższym od płacy
dającej równowagę. Przy takiej zbyt wysokiej płacy niektórzy
pracownicy są zatrudnieni, inni jednak pozostają bezrobotni, chociaż
przy tej płacy rynkowej byliby gotowi pracować. Takie niedobrowolne
bezrobocie jest nieefektywne w tym sensie, że zarówno pracownicy jak i
przedsięb. byliby w lepszej sytuacji, gdyby zrenegocjowano umowę o
pracę.

ŹRÓDŁA SZTYWNOŚCI PŁAC

W gałęziach objętych działaniem związków zawodowych normalne jest
określenie skali płac za pom. wieloletnich umów zbiorowych. Pracown
zrzeszeni w związkach zawodowych nie są skłonni akceptować obniżeń
płac nawet w sytuacji, gdy 1/3 związkowców jest niezatrudniona.
Uważa się, że nieustanne zmiany metod wynagrodzenia pracy szkodziły
by tym, którzy pracują, jak i moralom pracy.

PROBLEMY RYNKU PRACY

Statystyki bezrob. pozwalają na uszeregowanie problemów rynku pracy

a). represje uderzają wszystkie grupy proporcjonalnie tzn. że stopa
bezrobocia w ramach każdej grupy rośnie albo maleje analogicznie do
ogólnej stopy bezrobocia.

b). znaczna cz. bezrobocia ma charakter krótkookresowy

c). pokaźna cz. bezrobocia ma charakter frykcyjny (zm. m–ca
zatrudnie) czy też charakter zwykłego przepływu zatrudnienia.

3 TYPY BEZROBOCIA

1. frykcyjne-tworzą pracownicy, kt. przenoszą się od 1 m-ca pracy do
in

2. strukturalne-pracownicy znajd. się w regionach, w kt. panuje
uporczywy zastój

3. cykliczne-pracownicy zwalniani w okresach, gdy cała gosp. popada w
recesję.

- 3 -

NATURALNA STOPA BEZROBOCIA

bocia, przy kt. różne i zróżnicowane rynki pracy kraju są w
równowadze.

Na niektórych następuje nadwyżka popytu (wolne m-ca pracy), na
innych nadwyżka podaży. Łącznie suma wszystkich sił działa tak,
że w przekroju wszystkich rynków presję na płace i na ceny
równoważą się. Stopa naturalna nie musi być optymalną. Jest to
najniższa stopa, kt. może mieć dany kraj nie ryzykując inflacji. W
ostatnich latach stopa naturalna zwiększa się i na pocz. lat 60
wynosiła 4%. W poł. lat 80 na poziomie 6%. Wzrost stopy wynika z: -
względów demograficz. (wyższy udział młodzieży w grupie
zawodowo-czynnych) – oddział. polityki państwa (np. ubezpieczenia od
bezrobocia, zasiłek) – szoki podaży, - wahania w handlu
zagranicznym.

Inflacja – wyst. wtedy, gdy rośnie ogólny poziom cen i kosztów.

Deflacja – ma m-ce, gdy ogólny poziom cen i kosztów spada.

Ogólny poziom cen mierz jest za pom. wskaźnia cen konsumpcyjnych

CPJ. Wskaźnik ten mierzy koszt pewnego rynkowego koszyka dóbr i usług
konsumpcyjnych w danym roku w stos. do kosztu takiego koszyka w
określonym roku bazowym.

3 odmiany inflacji:

a). umiarkowana – wyst. wtedy, gdy ceny rosną powoli. Roczna stopa
inflacji jest 1 cyfrowa (mniej niż 10% rocznie). Ludzie nie pozbywają
się posiadanego pieniądza gotówkowego, pon. realna stopa % nie jest
zbyt niska (realna stopa % tj. stopa nominalna pomniejszona o stopę
inflacji). Kiedy inflacja jest niska pieniądz gotówkowy ma niedużą
ujemną stopę realną, wobec tego gotówka z roku na rok zachowuje
swoją wartość, ludzie nie obawiają się zawierać umów w
wielkościach nominalnych, ozn. to że umowy nie muszą być indeksowane
ze w/u na inflację. Umowa jest indeksowana wtedy, kiedy ceny, płace
czy wart. pieniężne w niej zawarte rosną lub maleją wraz z ruchami
wskaźnika cen.

b). galopująca – gdy roczna stopa inflacji wynosi 50-60%. Ludzie
unikają trzymania w gotówce ilości pieniędzy przewyższającej
niezbędne minimum. Alokacja funduszów odbywa się drogą racjonowania
lub za pośrednictwem stóp %. Ludzie chomikują dobra, kupują domy i
nigdy nie udzielają pożyczki wedle zwykłych stóp %.

ODDZIAŁYWANIE INFLACJI NA GOSPODARKĘ

W okresach inflacji ceny i płace nie zmieniają się w tym samym
kierunku. Ozn. to, że następują zmiany w cenach relatywnych. W
następstwie rozbieżnych ruchów cen relatywnych rozróżnia się
skutki inflacji: 1. redystrybucja dochodów i bogactwa między różne
klasy społeczne. 2. zniekształcenia relatywnych cen oraz wielkości
prod. różnych dóbr a niekiedy prod. i zatrudnienia w gosp. jako
całości.

DOSTOSOWANIE REALNEJ STOPY PROCENTOWEJ

Kiedy inflacja utrzym. się przez dłuższy czas, staje się zjawiskiem
antycypowanym, ozn. to że w rynkową stopę % zostaje wbudowany
składnik uwzgl. inflację. Jeżeli w pkt. wyjścia przy stałości C
stopa % wynosi 3% i kiedy ludzie oczekują, że ceny będą rosnąć w
tempie 9% rocznie, to zarysuje to tendencja do oprocentowania obligacji
i długów hipoteczn wedle stopy rocznej 12% niż 3% Z chwilę gdy
nastąpi tego rodzaju dostosowanie stóp rezerwowych ustaje proces
poważniejszej redystrybucji dochodu i bogactwa.

ODDZIAŁYWANIE NA PRODUKCJĘ I ZATRUDNIENIE.

2 odrębne typy oddziaływań:

a). na globalny produkt – (makroekonom.) okresy niespodziewanej
rosnącej inflacji są zazwyczaj okresami wysokiego zatrudnienia,
wysokiej produkcji.

b). na alokację zasobów i efektywność ekonomiczną –
(mikroekonom.) inflacja zniekształca relację cen, realnych stóp
podatkowych i stóp procentowych i tym samym oddziałuje na alokację
zasobów i efektywność ekonomiczną.

RODZAJE INFLACJI

1. Inflacja ciągniona p. popyt. – istotą tej inflacji jest zderzenie
zbyt wielkich wydatków pieniężnych z ogromną podażą dóbr, jaka
może być wytworzona przy pełnym zatrudnieniu.

Poziom cen. Q+

AS

E’

P’

AD’

P

E AD

0

Produkt potencjalny Produkt realny Q

Przyjm. że początkowym pkt. równowagi w gosp. jest przecięcie

AS i AD w pkt. E. AS-podaż globalna. AD-popty globalny

Ma miejsce ekspansja wydatków na C (konsumpcję) + I (inwestycje) + G
(wydatki rządu) popychająca krzywą AD na prawo. Punkt równowagi
gospodarki przesuwa się z E do E’. Przy tym większym poziomie popytu
ceny realny Q wzrosły z P do P’. Wyższy popyt ciągnie ceny w
górę.

2. Inflacja popychana p. koszty – nazywamy zjawisko gdy koszty
popychają ceny w górę nawet w okresach, kiedy zasoby nie są w pełni
zatrudnione. Koszty w górę popycha zachowanie płac, wzrost cen ropy
naftowej i innych podst. surowców, niekiedy wydarzenia polit. Gdy
wzrośnie ważna cz. kosztów jak płace, zwiększa to koszty produkcji
i zmusza przedsiębiorstwa do żądani wyższych cen, co prowadzi do
zwyżkowej presji cen.

Poziom cen Q +

AS’

AS

E

P’

E’

P

AD

0

Produkt potencj. Produkcja realna Q.

Pchnięcie w stronę kosztów nast. wtedy, gdy wzrost kosztów przesuwa
w górę krzywą AS. W rezultacie ceny zostają pchnięte w górę,
choćby gosp. znajdowała się dobrze poniżej poziomu pełnego
zatrudnienia. Jeżeli krzywa AS przesunie się dostatecznie daleko,
nast. zjawisko nazywane wstrząsem podażowym. Produkcja może się
gwałtownie obniżać, jeżeli rosnące koszty przesuwają krzywą AS w
górę w stos. do opadającej krzywej popytu globalnego.

KRZYWA PHILLIPSA – Inflacja a bezrobocie.

Krzywa Phillipsa pokazuje, że wyższej stopie inflacji towarzyszy
niższa stopa bezrobocia i odwrotnie. Sugeruje to, że możemy wybierać
między wyższą inflacją a niższym bezrobociem lub odwr.

Stopa inflacji Ir

Ph

Ic C

Ib B

A

0 Uc Ub Stopa bezrobocia Ur

Z przebiegu krzywej Phillipsa wynika, że początkowo ograniczenie stopy
bezrobocia (z pkt. A do B) wiąże się z niewielkim wzrostem stopy
inflacji. Każde dalsze ograniczenie inflacji wiąże się z coraz
szybszym wzrostem inflacji. Przesuwanie się po krzywej od B do C jest
już nieopłacalne, gdyż niewielkiemu spadkowi bezrobocia z Ub do Uc
towarzyszy wzrost inflacji z Ib do Ic.

Wybrane rozwiązania znajdujące się na krzywej muszą zapewniać
optymalne war. rozwoju. Będą one różne w poszcz. krojach i okresach
w zal. od przyjętej f. celu. W oparciu o wnioski płynące z przebiegu
krzywej Phillipsa prowadzono walkę z bezrobociem i inflacją – jeśli
nadmiernie rosło bezrobocie zwiększano wydatki z budżetu państwa i
ułatwiano dostęp do kredytów, to powodowało wzrost stopy inflacji.

- 4 -

PRODUKT I DOCHÓD NARODOWY

1. Nominalny i realny PNB (produkt narodowy brutto). PNB jest miarą
pewnej wartości wszystkich dóbr i usług wytworzonych w danym kraju.

2. Rachunek dochodu narodowego. PNB rozpatrujemy na 3 sposoby:

a). suma wydatków na zakup dóbr i usług dokon. p. wszystkie gosp.
domowe, firmy, rząd, udziałowców

b). suma produkcji dóbr i usług wytwarzanych przez wszystkie sektory i
gałęzie gospodarki

c). suma dochodów uzyskanych z produkcji dóbr i usług tzn.
wynagrodzeń pracowników, zysków firm

Ruch okrężny pomiędzy przedsiębiorstwami i gosp. domowymi

Wydatki na dobra konsumpcyjne

Dobra i usługi

Gosp. domowe Przedsiębiorstwa

Usługi czynników produkcji

Dochody czynników produkcji (płace, odsetki)

PNB składa się z 4 grup wydatków:

1. Zakupy dokonywane przez gosp. dom. (konsumpcja indywidualna)

- wydatki na zakup dóbr nietrwałych i dóbr trwałego użytku C

2. Krajowe inwestycje prywatne brutto, tzn. wydatki na zakup dóbr i
usług dok. przez firmę J

3. Państwowe zakupy dóbr i usług (na cele konsumpcyjne i inwestycje
polityczne) G

4. Ekspert netto NX, tzn. suma wydatków odbiorców zagranicznych na
zakup dóbr wytworzonych w danym kraju porówn. z sumą wydatków
mieszkańców kraju na zakup dóbr zagranicznych (import)

PNB = C + J + G ( NX (dla gosp. otwartej); PNB =C+J+G (zamkniętej)

In - inwestycja natto In = I - amortyzacja

PNB – amortyzacja = PNN; PNN = C + Jn + G ( NX

PNB możemy obliczyć również sumując wartość dodaną wytworz.
w poszcz. gałęziach gosp.

Wartość dodana – przyrost wartości dóbr w wyniku procesu
produkcji. Obl. się ją odejmując od wartości dóbr wyprodukowanych w
danym przeds. koszty różnych czynników wytwórczych.

Dobra finalne – to dobra nabyte p. ostatecznych użytkowników.

Dobra pośrednie – dobra częściowo przetworzone, kt. jest w innych
przeds. nakładem w procesie produkcji.

PNB można liczyć jako sumę wszystkich dochodów uzyskanych z
produkcji, taką sumę nazywamy dochodem narodowym.

Równowartość PNB i dochodu narodowego zakłócają amortyzacja i
podatkiVAT od towarów i usług.

DOCHODY OSOBISTE

Wyrażają sumę dochodów uzyskanych faktycznie przez ludzi. DO =
dochód narodowy – opłaty na ubezpieczenia społeczne– podatki
dochod. przeds. – nie rozdzielone zyski przeds. + płatności
transferowe (emeryt., stypendia, zasiłki socjalne). Oblicza się też
sumę dochodów, jakimi dysp gosp. domowe po zapłaceniu podatków
dochodowych. Zmienną tę nazywamy dochodem osobistym do dyspozycji.
Dochody dyspozycyjne = dochody osobiste – podatki dochodowe.

DETERMINANTY DOCHODU NARODOWEGO

Są to czynniki decyd. o poziomie dochodu narodowego – czynniki te
bada krótkookresowy popytowy model Keynes’a (Keisa).

Produkcja potencjalna – taka wielkość prod., kt. wytworzyłaby
gosp., gdyby wszystkie czynniki produkcji zostały w pełni
wykorzystane.

Produkcja faktyczna – zależy jedynie od wielkości globalnego popytu,
tzn. ogólnej sumy pieniędzy, kt. gosp. domowe i przeds. planują
wydać na dobra i usługi w gospod. jako całości przy każdym poziomie
dochod.

SKŁADNIKI GLOBALNEGO POPYTU I GLOBALNEJ PODAŻY

Przy założeniu braku rządu: braku handlu zagranicznego

Popyt globalny AD – jest sumą popytu konsumpcyjnego gospodarstw
domowych i popytu inwestycyjnego przedsiębiorstwa. AD = C + I.

Popyt konsumpcyjny C–stanowi wart. wszystkich dóbr i usług, kt.
pragn

nabyć gosp. domowe.

Popyt inwestycyjny I – jest agregatem sumy pieniędzy, jakie przeds.
pragną wydać na powiększenie zasobów kapitału trwałego.

Podaż globalna AS – wartość produkcji i usług, kt. pragną
sprzedać przedsiębiorstwa.

Dyspozycyjne dochody osobiste – dochody, jakie gosp. domowe przezn.
bądź na konsumpcję i na oszczędności.

Oszczędności S – różnica między dochodem do dyspozycji i
wydatkami na konsumpcję.

Oszczędności ujemne–wydawanie w jakimś okresie na dobra konsumpc.

więcej niż wynosi dochód do dyspozycji w tym okresie. Różnica
finans. z pożyczek lub oszczędności z przeszłości.

Dochód narodowy ozn. Y. Przyjm., że Y jest = produkcji.

Makroekonomiczna funkcja konsumpcji – wyraża liniowy związek między
poziomem konsumpcji a dochodem narodowym. Ogólna postać konsumpcji
jako f. dochodu: C = a + b * Y

a – poziom konsumpcji gdy dochody = 0 (popyt autonomiczny).

b – wskazuje, o ile wzrośnie zamierzona konsumpcja, gdy dochody
wzrosną o jednostkę. Jest to krańcowa skłonność do konsumpcji KSK.


Przykład: Przyjm., że f. konsumpcji ma postać: C = 10 + 0,8Y.

konsumpcja [mld zł]

A

90

50

10

Doch. narodowy Y

0 50 100
150

Oszczędności – część dochodów dyspozycyjnych nieskonsumowanych
gosp. domowych. Funkcja oszczędności: S = - a + ((1-b)Y)

Jeżeli gosp. domowe przezn. na popyt autonomiczny a jednostek, to w
warunkach braku dochodu źródłem pokrycia tej sumy są oszczędności.


Na konsumpcję wartości b (krańcowa skłonność do konsumpcji) to 1-b
krańcowa skłonność do oszczędności KSO.Informuje ona, o ile
wzrosną oszczędności, gdy dochody wzrosną o jednostkę.

Drugim składnikiem AD = C+I są inwestycje I. W modelu przyjm.,
że inwestycje są niezależne od aktualnego poziomu produkcji i
dochodu.

RÓWNOWAGA DOCHODU NARODOWEGO PRZY DANEJ F.

– POPYTU GLOBALNEGO - AD.

Jaki poziom dochodu narodowego zapewnia zrównoważenie popytu
zgłaszanego p. przeds. i gosp. dom. z podażą dóbr wyprod. p.
przeds?.

zamierzone wydatki

L AD = C+I

150 R – punkt równowagi

120 W

100 M

50 Z

R

30 Produkcja i dochód

45o

50 100 150
200

Pkt. R równowagi – tylko w tym pkt. przy ukształt. f. popytu glob.
AD zapewniona jest równość popytu i podaży. Pon. współrz. pkt. R
wynoszą 150, to tylko dochód narodowy na poz. 150 mld zł zapewnia
zrównoważ popytu globalnego z podażą. Przy dochodzie narod. różnym
od 150 wyst brak równowagi między popytem a podażą. Wszystkie pkt.
leżące poniżej pkt. R na prostej AD charakt. nadmiar popytu w stos.
do podaży, przy czym im mniejsza wart. dochodu (i produkcji) tym
dysproporcja jest większa. Pkt-om leżącym powyżej R na prostej AD
odp. niedobór popytu w stos. do podaży. (patrz szerzej zeszyt!).

- 2 -